Su segarapetza sinniesu (unu contu de Giuanni Cadeddu, QuestaSinnai)

In Sinnia e in medas biddas de sa parti meridionali de sa Sardigna su “carnovali” (terminu derivau de su fueddu latinu “carnem levare”) antigamenti si naràda, in lingua campidanesa: “segarepetza” e ancora hoi, in totu sa parti settentrionali de sa Sardigna si narat: “su .carresegare” e cumprendit su tempus chi passat tra sa “Paska” de is tres Gurreis” e i su “Mèrcuris de Cinixu”. Sa giobia chi precedit is ultimas diis de su “segarepetza” si naràda: sa “giobia de lardajolu” o de “trallai ollu”. Is ultimas tres diis chi precedint su ” Mercuris de Cinixu” si narànta: Domìnigu, lunis e martis di “agoa”. Su primu Domìnigu de Carèsima si naràda: “su Domìnigu de is tròjas” (trojenzia=caddotzimini). Su “segarapetza” fiat una de is “simanas nodias” chi is sinniesus affestanta cun grandus solennidadis i appariccius. In donnia familia, pò cantu pòbera fessit, non depianta mancai is famosas “tzipulas” (derivat de zipula-e latinu de su mèdiu-Evu). Atera frittura fiant is “arrubiolus”,”is canneddus prenus”, “is simbulinus” e i sa frittura fini chi fiant: ” is culixoneddus” a matz’emìndula, de sàngun”e porcu, di arrescottu: ma custa calidarii de frittura dd’usanta in is domus de is personas benistantis. Is pastoris, pò custa simana, si smeranta fendi is “casucottus” e is màtulas de su casu friscu pò ddas arregalai a is personas amigas e a is sposas; poita serbiant pò sa frittura e pò ghettai a su brodu.
Is prostus o is pitanzias furint: is culixonis de casu o di arrescottu; sa Cassola bianca de petz’ ‘ e crabittu o di angioni; su porceddu, s’ angioni o su crabittu pò arrustiri.
Su binu preferriu furi su nieddu. Po buffai cun is “tzipulas” fiat meda preziada sa “malvasia”. Custa ricurrenzia fiat, in d’unu tempus, med’ aspettada de piticus e de mannus, poita serbiat a si discanzai de is fatigas de is campus e de su traballu chi occurriat pò attendi su bestiamini meda numerosu. Fiat su spàssiu chi donada a tottus alliviu e prexeris pò torrai cun prus bidea e vernia a su traballu.
Is ballus, is màscaras, is beffas, s’arrisu, is cantus, is sonus fianta is divertimentus chi prus schissianta sa genti e tottu serbiat a imbrigai de spàssiu is personas beccias e giovunas.
Is mascaradas fiant meda importantis e donanta po cust’ occurrenzia, meda fervori a su divertimentu.
Principianta cun sa “giòbia de lardajolu”, cun is cambaradas de is màscaras e cun is preparativas
e is appariccius de is fritturas e de is pràngius chi occurriant in is diis sighentis . Si pensada a ponni a parti s’ollu pò friri , si scallada su sagginu de porcu, si scottada “s’ollu ermanu”, si preparada su meli marigosu pò ungi à is tzipulas si procurada su casu friscu, su sceti de trigu, s’aràngiu, su latti, is patatas, su tzaffaranu. Is pastoris penzanta a is angionis, a is crabittus, a is porceddus, pò fai cumpata cun is personas chi no podiant scuntentai. Is bagadius e is cojaus puru depiant penzai a su spàssiu, a is màscaras, a is “billus” in is “pratzas obbrigadas”, s’assigurai sa partecipazioni de su sonadori de “is launeddas” o de su “sonettu”, oppuru de sa “ghitarra”.
Donniunu teniat un’ incombenzia a sa cali pensai. Is mascaradas medas solennis fiant su “Dominigu de agoa” chi cun grandus cambaradas preparanta, is picciocus cidas innantis de su segarapetza e passanta in is bixinaus improvvisendi cantus, ballus, e scenas de beffas; cun fintus sposalizius e ateras rappresentazionis ciascosas. A primu meigama, certus annus, si fiat sa segunda cursa de is màscaras de cuaddu, (in tempus prus antigu sa prima sì fiat sa giòbia de trallaiollu, sa segunda su Dominigu di agoa, sa terza si fiat su martis di agoa): custas – fiant organiz zadas e preparadas cun grandu coidau poita attiranta cuncursu de genti finas de ateras biddas e de Casteddu. A su mericeddu, incumenzanta is billus” in is pratzas obbrigadas, aundi sa “”tzeracchia” si pinnigada cun is sposas e is parentis giòvunus. Su “lunis di agoa”, sighiant su spàssiu cun is màscaras e is ballus e spezialmenti cun sa famosa cursa de “is cerbus” chi fiat una finta cassa (su matoni), cun cassadoris, fintus canis, fintus cerbus, fintus sir bonis. Custa manifestazioni puru, fiat benni a bidda nostra medas strangius.
Donnia notti, pò tres diis , finas a sa una de chitzi e prus trigadiu puru, sighiant is grandus billus de su “segarapetza”.
Su “martis di agoa” finiat su spàssiu pubblicu : A su mengianu, a sa bessida de sa “Missa manna”, no mancada su tanti famau e solenni “ballu de s’imbarcazioni” chi si soliat fai anant’e s’enna manna de Crèsia, cumenti si fiat donnia Domìnigu, foras de Carèsima, ” su ballu de Missa Manna”.
A su pustipràngiu ,sa genti si pinnigada in is ingruxadas de is bias pò biri is cursas de is “màscaras de cuaddu” chi cumenzanta a curri meda chitzi giaghì a trigadiu, prima de su murrinadroxu, depiat bessiri sa mascarada de “Carnovali mortu”.
Qusta genia de mascara tenit origini med’antiga e cument’e in ateras partis de sa Sardigna e foras in su Continenti e in certas partis de s’ Europa, si soliat fai una spezia de mustaioni de palla e de tzàpulus chi bolliat significai sa figura de su Carnovali chi depiat essi cundennau a morri pò mesu de s’impiccu o de su degollu oppuru pò mesu de su fogu. Pustis si liggiat su “testamentu” de Carnovali. Sa mascarada cun su testamentu est di antighissima data, giaighì in su quartu e i su quintu sèculu puru, Santu Gironi chistionat de custa genìa de rappresentazioni chi si soliat fai a su tempus suu cun su famosu “Testamentum porcelli” e su Testamentu domini’Asini” 342-420). In Sinnia, calincuna borta, si fiat su “testamentu de Cuncu Cranovali Burricu” chi prus o mancu teniat custu sensu: Deu Cranovali Burricu, in prenu sentidu, dispongu de totus is benis mius in su modu sighenti: Lassù is origas mias a is pedraccius, (surdus) is ogus a is tzurpus, is barras a is isdentaus, sa ferramenta a is fraus, sa lìngua a sroga mia, sa boxi a su gridadori, sa peddi a is sabateris, su pilu a is sedderis’, sa coa cun is ossus a is carnatzeri, su matzàmini a su stariarxu e i sa figu siccada a is conzilleris.
Custa manifestazioni, senza de duda, no est aturu che su sighimentu de is antigas festas de is latinus, is famosas Saturnalia, però in is populus neolatini, hanti pigau puru su significau de festas fattas coment”e ritus de purificazioni, propriu cumenti si esprimiant is populus primitivus. Ancora in Sinnia s’arregodat unu fattu accuntessiu casi cent’ annus fait (95 annus precisu) in d’una domu de “bi’ e Soleminis”. Po chistionis de sposorius, fiat stètiu puntu unu certu chi ddi naranta di annomingiu ” Grisu” su cali fiat mortu casi luegu pò causa de cussa ferida e unu artesanu sinniesu fiat stau cundennau a bint’annus de presoni . Custu fattu fiat capitau mentras si fiat fendi una mascarada pò su “segarapetza”: In cuss’annu su grandu spassiu, su gosu e i s’arrisu si fiat totu in d’una, tramudau in tristura e dolu, e tantis familias hiant prantu, pò medas annus cussa malaventura e troppu tristu disogu.
-Su “segarepetza” in bidda nostra accabada a su mesunotti precisu, candu sa campana manna de sa Crèsia de Santa Barbara sonada centu e unu corpu pò annunziai s’intrada de sa Carèsima, ma casi sempiri, is mascaradas si ripitiant su Dominigu sighenti puru “su Dominigu de is trojas” in su cali si soliant segai is pingiadas: Custu spàssiu però si fiat in privau in is “pratzas obbrigadas” aundi si riuniant is picciocus.
Su segarepetza” fiat de certu una simana de grandu divertimentu e de bona alligria e serbiat a ispassiai sa genti, a tenni prus amistadi cun su prossimu, a essi de prus affianzaus is beccius cun is giovunus, a si tenni prus rispettu a pari, a si cumpredi de prus. Custa circustanzia duncas fiat unu giogu, una rappresentazioni chi depiat serbiri solu a si spassiai e no a si offendi. Foras de su fattu accuntèssiu norantacinc’annus fait, in Sinnia, no prus aturu s’indi arregodat chi hapit potziu portai tanti amargura e dolu pò su spàssiu de su “segarapetza”: fiat unu divertimentu chi accabada cun su principiu de sa santa Carèsima.
Hoi, a is diis nostras, certas personas meda liggeras, de pagu sentidu, hiant bolli fai de totu sa vida insoru, unu veru “segarapetza” giai ghì, finas e is cosas prus serias e prus sacras ddas cunsiderant unu veru “Carnovali”•

Foto per gentile concessione di Marcello Olla

marcello olla

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...