Dopo l’indiscusso successo della rubrica “Ajò a fuedhai”, proseguiamo con la pubblicazione di un racconto in lingua sarda tratto da “Is paristorias“ di Bruno Orrù.

Ita sunt is Panas?

Antigamenti si creiat chi candu una femina moriat angendi, podiat essi cundennada a essi “PANA” o, berus siat, poriat essi cundennada a torrai dognia noti, po seti annus, trà sa genti bia, cun sa matessi figura chi teniat candu fit bia. Custa cundenna beniat donada de sa MORTI matessi, ca poita sa femmina fit morta in d-unu momentu de sa vida cosa sua in su cali  aiat perdiu sa puresa (arregordeus ca finas a pagu tempus fait, sa femina, pustis de ai angiau, depiat essi “incresiada” po essi perdonada de su pecau cumitiu), e sa cundenna fit de andai dognia noti, prima de obrexi, a un’arriu po sciacuai is pannus cosas sua, brutus de sanguni, e is pannitzus de su pipiu.

In custa manera, is panas, poriant essi bias in is arrius chi s’agatànt acanta de is gruxeris, trà sa una de su noti e is tres de chitzi, sciacuendi is pannus e cantendi dispedias e anninnias. Po mori de sa cundenna, perou, sa Pana, no podiat fuedhai cun nemus e no si podiat firmai de isciacuai, poita, chi custu sutzediat, depiat torrai a cumintzai sa cundenna po atrus seti annus. Aici, chi calencunu, sentz’e dhu sciri, donàt (*) ocasioni a sa Pana, custa, po nci dha stesiai, dhi strichidhàt acua e s’acua tocada de sa Pana, abruxiàt coment’e su fogu. Po custu is feminas circànt de no andai mai a s’arriu aintr’e noti e, chi calencuna giovonedha s’agatàt sa cara agutada, si creiat fessint stetias strichidhadas de una Pana.

Po fai in manera chi sa femina morta angenti, no fessit mudada in Pana, is atras feminas poniant in su baullu de sa morta: agu e fila (sa fila sentza de nù), un’arrogu de tela, ferrus, unu petini e pilus de conca de su pobidhu. Creiant, in custa manera, chi sa femmina nci passessit s’ora circhendi de fai su nù po cosiri e petonendi su pobidhu e, aici, chi no dh’abarresit tempus po andai a s’arriu. Si creiat puru ca chi custas ainas furint in su baulu, sa femina si podiat iscusai cun is atras Panas chi dha circànt po andai a s’arriu, narendi: “No, no, no potzu beni cun bos ateras, dhu bieis ca seu cosendi? No dhu bieis ca depu petonai is pilus de pobidhu miu?” E, aici, furi a discansu de sa cundenna.

Si contàt puru ca is Panas andànt a sciacuai is pannus po fine in is molinus de su satu e, mellus de portai una taula o unu trunchedhu po bati is pannus (sa dedda o daedda), portànt un’ossu de sa camba de unu mortu.

Si creiat ancora ca si podiant mudai in panas po fin’e is bagadias chi, essendi abarradas pringias sentz’e di essi coiadas, beniant bocias de is parentis po sa bregungia.

(*) s’importantzia de s’acentu in custus verbus est ca su manixu cosa sua mùdat su tempus de su verbu:

mùdat = cambia     mudàt = cambiava;  àndant = vanno   andànt = andavano ;  Si còntat = si racconta   Si contàt = si raccontava…