Ajo’ a Fuedhai: Sa Surbile e sa paristoria de Tzia Maria “Coga”

Vi proponiamo un nuovo argomento molto interessante per le fredde notti invernali che fa parte de “is pastorinas” di Bruno Orrù. 

SA SURBILE

In mesu de is figuras prus malas chi sunt su populu de is paristorias de Sardignia, unu postu importanti meda est cussu de “Sa Surbìle”, figura chi sùciat su sanguni, portat sa morti e, in pagus fuedhus….. unu “vampiru”, siguramenti su vampiru prus connotu no feti in Sardignia, ma in totu s’Italia. A differentzia de su Boe Muliache e de su Erchitu, chi sunt sempiri mascus, sa Surbìle est femmina e in is diferentis partis de sa Sardignia, pigat su nomini de “Suivìle” – “Survìle” – “Surbèntile” – “Sorbèntile” e medas atrus ancora. Sa Surbìle est un’anima mala, su prus de is bortas un’anima mala de femmina becia chi, in algunas notis mudat forma. Su prus de is bortas, si mudat in gatu o in musca e, algunas bortas, si mudat in bentu. Mudat forma po bandai in is domus e, massimamenti in is domus aundi dhoi sunt pipius modhis (*), mellus ancora chi no sunt ancora batiaus, poita su sanguni de custus pipius fit su prus aggradexu a sa Surbìle. Bandat de sei chi, una borta suciau su sanguni, su pipiu moriat. Po custu is mammas timiant a bentu e fiant de totu po abarrai a vista de is pipius, tra issas narànt ca sa Surbìle poniat su sanguni chi suiat in su cinixu budhiu ca poita su sanguni cotu dhi praxiat de prus.

Eus nau ca, su prus de is bortas, sa Surbìle est una becia. In medas contus de forredha, custa est sa matessi jàja de su pipiu. Sa muda de sa femmina no est cosa bofia ma est cumandada de leis Divinas a is calis una no si porit negai.

Sa Surbìle est unu spiritu e una figura in su matessi tempus, chi esistit feti po portai mali in is domus.

Nant ca medas bortas, sa Surbìle, brintendi in is domus, si potzat offendi fendusì calencuna segada, arrescendi in is fentanas, in is obillus o in atra manera e ca, condu si torrat a mudai in femina, sa ferida siat presenti in su corpus de custa e, feti in custa manera, porit essi arreconota po essi Surbìle. Po pori fai su doveri cosa sua cun comodesa, sa Surbìle si passat in su corpus ollus bogaus de is matas e si mudat in bentu o in musca o in gatu po brintai in is domus, feti a su noti e, massimamenti, de mesunoti a is tres de chitzi, sempiri a iscuriu e, po si podi movi sentz’e chi nemus dha potzat biri, narat custu brebu: “folla apitzus de folla, tres oras a bandai, tres oras a torrai”.

Sa femmina chi si mudat in Surbìle, in sa vida de dognia dì est leggia, mali atrossada e lassad’andai, is pilus acrebaus, is ungas longas e su corpus prenu de pilu…. tali bortas portant una pitica coa, tali atra borta, portant una gruxi de pilus in sa schina. Si naràt ca, po fai stesiai una Surbìle ,tocàt a si ponni is bistiris a s’imbressi, o ponni in s’intrada de sa domu una scova conca a pitzus, o apicai unu trèbini a sa porta o, ancora, ponendi una pariga de crapitas a pei de letu, impari cun d-unu muncadori de conca de su matessi colori de is crapitas. Atrus ancora nant chi bisòngiat a ponni a palas de sa porta o unu petini o unu traivenu, ca poita sa Surbìle, biendidhu, est siguru ca s’at a firmai a contai is dentis, ma de su momentu chi sa Surbìle est bona a contai feti finas a tres, at a abarrai totu sa noti circhendi de contai is dentis sentz’e pori fai perunu dannu. Po si podi mudai in Surbìle, sa femmina depit nasci a mesunoti sa noti de Paschixedda, sa not’e xena) o essi sa de seti fillas feminas in d- una famiglia, ma, chi una bolit essi Surbìle, mancai no tengat unu de custus dus donus, porit sempiri fai unu cuntratu cun s’aremigu. Is Bidhas chi prus de is atras ant tentu de fai cun is Sùrbiles sunt Bidhexidru e Bidonì.

In Cabesusu, de sa Sùrbile, fuedhant aici: “Est una femina vampiru. Cumparit in formas diferentes. B’at chie narat chi est mesu femina e mesu colora. Mesu femina e mesu gatu o mesu aranzolu (*). A onzi modu est una vampira. Sas vitimas preferidas sunt sos pitzinneddos minores. A de notte intrat a s’istantzia issoro dae su percolu de sa crae (**) e, si sunt sena tentu, lis sutzat su sambene e los lassat mortos. S’unica manera pro difendere sas criaturas est de appiccare a su brassolu una farche ismarratzada (***). Sa surbile cando la bidet non podet faghere a mancu de si firmare a contare sas dentes de sa farche. Sigomente ischit contare fintzas a tres ebbia, cando lompet a tres torrat a incomintzare dae s’urtimu e gai li sighit totu sa note. Sa surbile est una vampira e no agguantat sa lughe de sa die, duncas cando e abreschet si devet fùere”.

 Po si scrufi de sa Sùrbile, narànt custu brebu:

Sùrbile sùrbile,
su sambene meu lassa,
deretu che passa,
deretu c’as a passare,
in abba de sete mares,
in pilu de sete gurpes,
Una preda t’ingurtes,
in ue bind’at meda,
t’ingurtet una preda,
in ue bind’at paga,
colada non bi facas

(*) ragno

(**) buco della chiave

(***) falce dentellata

Sa Paristoria de Tzia Maria “Coga” (*)

Si contat ca in Bidhexìdru, dhoi fit una femmina becia, legia che su famini e sempiri mali atrossada, Tzia Maria Coga dhi narànt. Sa genti candu dh’atobiada in sa ia, chi podiat cambiàt istrada, de sinuncas mancu dha castiàt e narat sciollatzionis e brebus. Totus dha timiant, ca poita narànt chi aintr’e noti si mudessit in Surbìle, e massimamenti dha timiant is prateras e is mammas noedhas.

Fit cussu unu tempus in su cali is pipius moriant in grandu cantidadi e totus narànt ca sa curpa fit de Tzia Maria Coga. Totus sciiant ca fit issa chi, mudendusì in Surbìle, andàt in is domus a suciai su sanguni de is pipius modhis, ma nemus aiat mai potziu biri sa Surbìle in faina. Po custu motivu, totus ndi fuedhànt e totus, perou, dhu negànt.

Apollonia fit una piciaca bella e forti e, coiada de pagu tempus, s’agatàt a essi pringia manna e giai pronta a angiai. Una dhi, caminendi me in sa ia, aiat atobiau a Tzia Maria Coga e, mancai nci essit girau sa faci a s’atra parti de sa ia, custa dh’aiat firmada e dhi aiat nau: “Balla filla mia, ses impedia (**) manna…. seguramenti at a essi unu bellu pipiu…. poburu de issu…. ca custus sunt tempus legius po is pipius”. Apollonia, frastimendi e narendu brebus, aiat allonghiau su passu e, furriada a domu, ndi aiat fuedhau cun su pobidhu. Aici mi naras, aiat nau su pobidhu…. lassa chi nasciat su pipiu ca bis ca sa Surbìle dha cratzu deu! Passadas duas o tres cidas, fit nasciu un bellu pipiu mascu, bianch’e arrubiu a color’e fror’e fai, sanu e tundu. Sisinni, su pobidhu de Apollonia, intzandus aiat cuncodrau, in s’aposentu de a nca fit su pipiu, una fraci de messai prena de dentis e unu traivenu, e cuau si fit, setziu in terra a palas de su bratzolu de su pipiu cun d- una seguri in is manus. Totu in d-una, apena passau mesunoti, aiat intendiu unu sulidu forti de bentu, aici forti chi sa porta de s’aposentu aiat tremiu e, pustis, si fit aparessiu in s’aposentu una gatu niedha. Sa gatu si fit castiada a giru e, comenti aiat moviu su primu passu concas a su bratzolu, aiat apubau sa fraci prena de dentis e, chen’e ndi podi fai de mancu, aiat cumintzau a contai is dentis cun su peixedhu cosa sua…. unu, dus, tres……. unu, dus, tres ……. unu dus tres…. e torràt a cumintzai de bell’e nou …… Sisinni, biendi ca sa Surbìle fit arribada, si ndi fit pesau de sbotu narendi: “sana gei ses intrada ma nci as a istupai arrogada” e scurtu nci dhi aiat sa seguri chi, fatus dus furriacallus, aiat picigau su pei deretu de ainantis de sa gatu, seghendindeddu puliu puliu de sa camba. In d-una sbofetada de fumu sa Surbìle, meulendi po su grandu dolori, si fit sparessia, lassendi perou in terra su pei deretu cosa sua.

Pustis de cincu o ses dis, sa genti, passendi acanta de sa domixedha de Tzia Maria Coga, aiat cumintzau a pigai arrastu de fragu pudesciu… e, dai oi dai cras, is ominis de sa bidha aiant pigau coraggiu e furint brintaus aintru de sa domu, agatendi Tzia Maria Coga mota in terra e fit mota po su tropu sanguni chi aiat sderramau de su bratzu deretu, de aundi amancàt sa manu, segada de limpiu. Sa genti no sciiat ita arrexoni si donai de su chi biiant, e massimamenti ca poita nemus arrenesciat a cumprendi aundi si nci fit fichia sa manu chi ammancàt a Tzia Maria Coga. Calencunu aiat cumintzau a nai ca fit opera de su dimoniu, calencun’atru ca fit sa punitzioni de Deus…. dogniunu gei agatàt sa manera cosa sua po cumprendi e poita ammanchessit custa manu. Intzandus Sisinni aiat nau a totus: “no tenghestas tropu piedadi e no circhestas arrexonis… antzis circai di essi cuntentus e de fai festa, poita ca de sa dì di oi, is pipius de custa bidha no ant a morri prus ”. E andau si ndi fit cuntentu, ca poita issu e issu feti conosciat sa beridadi.

(*) termine usato in maniera dispregiativa per dire maga, fattucchiera, strega.

(*) incinta. Impedia perchè le donne incinte erano “impedite” a svolgere determinati lavori

Surbile 1

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...