La nuova lezione di grammatica in “limba” sardo-campidanese che vi proponiamo questa settimana è” su verbu AI / AERE. “. A cura di Bruno Orrù.
Su chi in sa lingua italiana est su verbu AVERE, in sa lingua sarda tenit unu faimentu totu cosa sua e differenti de s’italianu. Po si cumprendi, deu
in italianu naru: |
Ma in sadru naru |
IO HO |
DEU TENGU |
IO HO VISTO |
DEU APU BIU |
IO AVEVO FAME |
DEU TENEMU FAMINI |
IO AVEVO CANTATO |
DEU EMU CANTAU |
IO AVR0′ CANTATO |
DEU APU A AI CANTAU |
IO AVRO’ FAME |
DEU APU A TENNI FAMINI |
De custu sprigu potzu biri ca in sa lingua italiana imperu sempiri su verbu “AVERE” comenti de ausiliari, ma in sa lingua sarda, chi su verbu “AVERE” est sighiu de unu participiu passau, o, berus siat, benit imperau po sa “coniugatzioni” de atrus verbus, imperu su verbuAI (AERE in logudoresu), in is atrus casus imperu su verbu TENNI. Imperu su verbu AI po fintz’e in is formas “cumpostas” de su verbu TENNI
Bisongiat donai atenzioni, po comenti est sutzedendi oi in dì, a no imperai su verbu Portai invecis de su verbu Tenni. Portai bolit nai ca portu una cosa cun mei, aici, chi naru portu dinai bolit nai ca cun mei, apitzus de mei, portu dinai, ma porit essi dinai de atra genti puru, tengu dinai, bolit nai ca su dinai est su miu, ca dhu possidu, mancai no siat apitzus de mei.
Is formas chi massimamenti imperaus de su verbu tenni sunt:
INDICATIVU PRESENTI
Italianu |
Sardu |
IO HO |
DEU TENGU |
TU HAI |
TUI TENIS |
EGLI HA |
ISSU TENIT |
NOI ABBIAMO |
NOS TENEUS |
VOI AVETE |
BOS TENEIS |
ESSI HANNO |
ISSUS TENINT |
In su indicativu presenti, su sardu, manixiat feti sa forma “TENNI” = DEU TENGU FAMINI bolit nai ca tengu famini immoi, no prima ni pustis, ma chi deu naru DEU APU PAPAU, bolit nai ca no seu papendi immoi, bolit nai ca s’atzioni est giai passada, passada immoi immoi, ma passada (passato prossimo)
INDICATIVU “APENA PASSAU” (PASSATO PROSSIMO)
Italianu |
Sardu |
IO HO AVUTO |
DEU APU TENTU |
TU HAI AVUTO |
TUI AS TENTU |
EGLI HA AVUTO |
ISSU AT TENTU |
NOI ABBIAMO AVUTO |
NOS EUS TENTU |
VOI AVETE AVUTO |
BOS EIS TENTU |
ESSI HANNO AVUTO |
ISSUS ANT TENTU |
ISSU AT TENTU SORTI E S’EST CAMPAU = egli ha avuto fortuna e si è salvato
INDICATIVU IMPERFETU
Italianu |
Sardu |
IO AVEVO |
DEU TENEMU |
TU AVEVI |
TUI TENIAST |
EGLI AVEVA |
ISSU TENIAT |
NOI AVEVAMO |
NOS TENEMUS |
VOI AVEVATE |
BOS TENESTIS |
ESSI AVEVANO |
ISSUS TENIANT |
TENIANT SIDI MEDA E SUNT ANDAUS A BUFAI = avevano molta sete e sono andati a bere
Italianu |
Sardu |
IO AVEVO AVUTO |
DEU EMU TENTU |
TU AVEVI AVUTO |
TUI IAST TENTU |
EGLI AVEVA AVUTO |
ISSU IAT TENTU |
NOI AVEVAMO AVUTO |
NOS EMUS TENTU |
VOI AVEVATE AVUTO |
BOS ESTIS TENTU |
ESSI AVEVANO AVUTO |
ISSUS IANT TENTU |
PUSTIS DE SA MALA SORTI EMUS TENTU SA FORTZA DE SI NDI PESAI TORRA = dopo la sfortuna avevamo avuto la forza di rialzarci
INDICATIVU BENIDORI
Italianu |
Sardu |
IO AVRO’ |
DEU APU A TENNI |
TU AVRAI |
TUI AS A TENNI |
EGLI AVRA’ |
ISSU AT A TENNI |
NOI AVREMMO |
NOS EUS A TENNI |
VOI AVRETE |
BOS EIS A TENNI |
ESSI AVRANNO |
ISSUS ANT A TENNI |
CANDU APU A TENNI DINAI M’APU A COIAI = quando avrò soldi mi sposerò
INDICATIVU PRUS BENIDORI
Italianu |
Sardu |
IO AVRO’ AVUTO |
DEU APU AI TENTU |
TU AVRAI AVUTO |
TUI AS AI TENTU |
EGLI AVRA’ AVUTO |
ISSU AT AI TENTU |
NOI AVREMMO AVUTO |
NOS EUS AI TENTU |
VOI AVRETE AVUTO |
BOS EIS AI TENTU |
ESSI AVRANNO AVUTO |
ISSUS ANT AI TENTU |
CANDU AS AI TENTU SA FORZA DE DHU FAI AS A CUMPRENDI CA FIT GIUSTU = quando avrai avuto la forza di farlo capirai che era giusto.
INDICATIVU CUNDITZIONALI
Italianu |
Sardu |
IO AVREI |
DEU EMU A TENNI |
TU AVRESTI |
TUI IAST A TENNI |
EGLI AVREBBE |
ISSU IAT A TENNI |
NOI AVREMO |
NOS EMUS A TENNI |
VOI AVRESTE |
BOS ESTIS A TENNI |
ESSI AVESSERO |
ISSUS IANT A TENNI |
CHI AIAT PAPAU NO AIAT A TENNI FAMINI = se avesse mangiato non avrebbe fame
CONGIUNTIVU PRESENTI
Italianu |
Sardu |
CHE IO ABBIA |
CHI DEU TENGA |
CHE TU ABBIA |
CHI TUI TENGAS |
CHE EGLI ABBIA |
CHI ISSU TENGAT |
CHE NOI ABBIAMO |
CHI NOS TENGAUS |
CHE VOI ABBIATE |
CHI BOS TENGAIS |
CHE ESSI ABBIANO |
CHI ISSUS TENGANT |
NO EST MANCU BELLU CHI DEU TENGA PRUS PAGU DE TUI = no è bello che io abbia meno di te
CONGIUNTIVU IMPERFETU
Italianu |
Sardu |
CHE IO AVESSI |
CHI DEU TENGHESSI |
CHE TU AVESSI |
CHI TUI TENGHESSIST |
CHE EGLI AVESSE |
CHI ISSU TENGHESSIT |
CHE NOI AVESSIMO |
CHI NOS TENGHESSIMUS |
CHE VOI AVESTE |
CHI BOS TENGHESTISIS |
CHE ESSI AVESSERO |
CHI ISSUS TENGHESSINT |
NO FIT ISTETIA COSA BONA CHI BOS TENGHESTISIS TOTU CUSSU TEMPUS SENTZ’E FAI NUDHA = non era stata cosa buona che voi aveste tutto quel tempo senza far nulla
GERUNDIU
Italianu |
Sardu |
AVENDO |
TENENDI |
TENENDI ORA SI PORIT FAI = avendo tempo si può fare
PARTICIPIU
Italianu |
Sardu |
AVUTO |
TENTU |