Ajo’ a Fuedhai: sa paristoria de “Su Iscultzoni“

Continuiamo con le tradizioni della nostra terra. Bruno Orrù ci propone un nuovo racconto interamente scritto in lingua sardo-campidanese: sa Paristoria de “Su Iscultzoni“.

 

Oi serraus s’argumentu de is paristorias chi fuedhant de bestias, ma, no timestas, paristorias nci di sunt a cedhas e s’ora nci dha eus a passai aici e totu.

SU ISCULTZONI

Su Iscultzoni est una de is prus timias de is bestias chi prenint is paristorias de sa Sardignia. Sa figura cosa sua assimbillat meda a su “Basilisco” chi agataus in is contus de su medioevu e, po medas, assimbillat a una calixeta manna manna, ma atrus nant siat comenti de unu caboni cun sa coa de caloru, perou, cali si siat sa forma cosa sua, su Iscultzoni est timiu poita feti a dhu castiai in is ogus, cali si siat cristianu morit in su momentu. Sa traditzioni populari bolit chi su Iscultzoni siat de mala natura, chi nasciat de ous criaus de cabonis e frucius de arranas e ca su sanguni cosa sua siat bonu po sanai dognia bruxeria. Sa paristoria bolit chi Santu Dominigu siat istetiu bonu a ndi domai unu e, po custu motivu, in sa cresia a issu dedicada in Castedhu, in is culunnas est rapresentau su Iscultzoni. Nant chi nci siat una manera feti de binci su Iscultzoni, cussa de dhu affrontai ponendusi unu sprigu in faci, aici chi su Iscultzoni biendi is ogus cosa sua etotu e morit po manu sua. Nant puru ca chi unu portàt unu schirru cun issu, no curriat perunu perigulu ca poita su Iscultzoni timit a bentu su schirru.

Si contat ca su logu aundi massimamenti est istetiu biu s’iscultzoni est su “Garropu de Baunei”. Nàrat sa paristoria ca s’iscurtzoni fit fendu dannus mannus in sa populatzioni de Baunei e ca Santu Perdu, moviu a piedadi, fit calau in sa terra, ca aiat pigau unu sprigu e cun su sprigu aiat coglionau su Iscurtzoni su cali, po no biri is ogus cosa sua, si fit girau e ca Santu Perdu, dh’aiat pigau a sa coa e dh’aiat scutu a terra aici a forti chi sa terra si fit oberta in d-una fossa aici manna chi oi est connota comenti “su Garropu de Baunei”.

Sa cosa chi fait curiosidadi est ca custas paristorias sun connotas prus de is istrangius che de nos Sardus, pentzai bos aterus ca in su numuru 80 de sa pubblicatzioni “Martin Mystere”, agataus s’attori de sa bubblicatzioni chi certat cun s’iscurtzoni in sa terra de Baunei, ancora, in d-unu numuru de “Topolino” de su 1998 s’archeolugu “Indiana Pipps” cumbatiat in d-unu logu tzerriau “Goggorroppu” contras a s’Iscultzoni. Custu bolit nai ca sa paristoria de sa terra cosa nostra est connota foras de innoi ma no innoi.

A dognia manera, lassendi a perdi is paristorias e is contus de forredha, sa beridadi est ca, pagu tempu fait, istudiosus de s’universidadi de Pavia, ant agatau in “Torre del Porticciolo” (Algheru), is arrestus de una specie de calixeta, manna manna, becia a giru de 270 milionis de annus. Custu est su primu vertebrau “Paleozoicu” scrubetu in Italia e sunt is arrestus de una bestia longa a giru de cuatru metrus. Porit essi chi s’iscultzoni no siat feti cosa de paristoria??

Cun su passai de su tempus, perou, sa figura de s’Iscultzoni est benia imperada po inditai personas de ispiritu malu e malaitas. Nc’est unu contu in versus de unu piciocu de centru de Sardigna, pastori de pitichedhu, chi fit aici malu e maledittu, chi aiat scutu po fin’e su babbu e sa mamma cosa sua. Barrosu, creiat di essi prus forti de su lioni e prus ferenosu de una pibara e, candu aiat intendiu contai de s’Iscultzoni, po fai biri a totus s’abilenzia cosa sua, aiat decidiu de bociri sa bestia. Fit andau a sa gruta a nca si naràt ca dhoi fit s’iscultzone e, pustis chi aiat circau po debadas oras e oras, si fit postu a buffai in d-unu sprigu de acua, ma, comenti si fit incrubau a bufai, aiat biu sa faci sua sprigada in s’acua e, castiendusidhi, si fit motu in su momentu, ca poita s’Iscultzoni fit issu matessi.

 S’ISCULTZONE (atentzioni, no est campidanesu ma si cumprendit su matessi)

Bos chelzo custu racontare / mancari chi a totus parzet fraula / ma bo lu giuro chi dognia peraula / appo pesadu, prim’e cumintzare.

Custa est s’istoria de Antonedhu / Omine forte ma de mente indignia, / De una bidda de centru e Sardigna / E pastore dae minoredhu.

 Naschidu de famiglia santa e bona / Timorados de Deus e tribagliantes / est diventadu sos prus arrogantes / e su prus malu de totu sa tzona.

 E pianu pianu s’est fatu sa fama / De essere un’omine malvagiu, / A su puntu de tenner su coraggiu /de iscudere su babbu e i sa mamma.

 Mai no at timiu essere vivente / e si bantada cun donnia pessone: / “Deo soe pru forte e su leone / e prus velenosu e su serpente”.

E cand’esageraiat in su bufare / pregaiant a Deus e i sos Santos / Poite iscudiat a totu cantos / solu a s’iscopu de s’ispidiendare.

Ma una die in d-unu chitzone / intendet duos betzos chistionende: / “Ti l’assiguru su chi ti so nande /In cussa gruta bat un’Iscultzone”.

Semper lu apo intesu de babbai / chi nae chi est in cussa galleria / e bochit a s’abbaida ebbia / ma issu perou no morit mai.

Assora Antonedhu s’avvicinat / E, arrogante, narat: “No bi creo! / Antzi a bider chi lu ocu eo?” / E a cara gruta s’incamminat.

 Ch’intrat a passu lestru in su pelcolu / e dogni tantu etat una boche:/ “terribile animale soe innoche /e po a tie basto deu solu”.

 De colpu cumintzat a suerare, / l’idolet su petu e i sa schina, / Biet unu poggiu de abba cristallina /e provat sa fronte a s’infriscare.

 Dae una trapa sa lugh’e sa luna / illuminat s’abba che un’isprigu / e candu at biu sa cara e su nemigu/li enit unu colpu tottu in d’una.

Chene prus vida che calat immesu…. / ma folzi, prim’e morrer, at cumpresu!

Chi calencunu fuedhu no dhu cumprendeis, scieis coment’e m’agatai. 

Iscultzone

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...