Questa settimana pubblichiamo una nuova lezione di grammatica della lingua sardo-campidanese a cura di Bruno Orrù: “S’ausiliariu Essi”.
S’ausiliariu Essi, in sa lingua sarda, tenit su matessi faimentu de sa lingua italiana, po custu motivu dhu manixaus in sa matessi manera
INDICATIVU PRESENTI
Italianu | Sardu |
IO SONO | DEU SEU |
TU SEI | TUI SES |
EGLI E’ | ISSU EST |
NOI SIAMO | NOS SEUS |
VOI SIETE | BOS SEIS |
ESSI SONO | ISSUS SUNT / FUNT |
Deu seu prontu a fai su chi naras = sono pronto a fare quello che mi dici (di fare)
INDICATIVU APENA PASSAU (PASSATO PROSSIMO)
Italianu | Campidanesu |
IO SONO STATO | DEU SEU STETIU |
TU SEI STATO | TUI SES ISTETIU |
EGLI E’ STATO | ISSU EST ISTETIU |
NOI SIAMO STATI | NOS SEUS ISTETIUS |
VOI SIETE STATI | BOS SEIS ISTETIUS |
ESSI SONO STATI | ISSUS SUNT / FUNT ISTETIUS |
Nos seus istetius atentus ma no eus cumprendiu nudha = siamo stati attenti ma non abbiamo capito nulla
INDICATIVU IMPERFETU
Italianu | Campidanesu |
IO ERO | DEU FEMU / FIA |
TU ERI | TUI FIAST |
EGLI ERA | ISSU FIT / FIAT |
NOI ERAVAMO | NOS FEMUS / FIAUS |
VOI ERAVATE | BOS FESTIS / FIAIS |
ESSI ERANO | ISSUS FIANT / FURINT |
Femus totus cumbidaus ma nemus est bofiu andai = Eravamo tutti invitati ma nessuno è voluto andare.
PRUS PASSAU
Italianu | Campidanesu |
IO ERO STATO | DEU FEMU / FIA STETIU |
TU ERI STATO | TUI FIAST ISTETIU |
EGLI ERA STATO | ISSU FIT / FIAT ISTETIU |
NOI ERAVAMO STATO | NOS FEMUS / FIAUS ISTETIUS |
VOI ERAVATE STATO | BOS FESTIS / FIAIS ISTETIUS |
ESSI ERANO STATO | ISSUS FIANT / FURINT ISTETIUS |
Furint istetius pretzetaus, ma dh’ant fatu aici e totu = erano stati diffidati, ma lo hanno fatto ugualmente
INDICATIVU BENIDORI
Italianu | Campidanesu |
IO SARO’ | DEU APU ESSI |
TU SARAI | TUI AS A ESSI |
EGLI SARA’ | ISSU AT A ESSI |
NOI SAREMO | NOS EUS ESSI |
VOI SARETE | BOS EIST ESSI |
ESSI SARANNO | ISSUS ANT ESSI |
Apu a essi cuntentu meda de ti biri traballendi = saro molto contento di vederti lavorare
INDICATIVU PRUS BENIDORI
Italianu | Campidanesu |
IO SARO’ STATO | DEU APU A ESSI STETIU |
TU SARAI STATO | TUI AS A ESSI STETIU |
EGLI SARA’ STATO | ISSU AT A ESSI STETIU |
NOI SAREMO STATI | NOS EUS ESSI STETIUS |
VOI SARETE STATI | BOS EIST ESSI STETIUS |
ESSI SARANNO STATI | ISSUS ANT ESSI STETIUS |
Candu as a a essi stetiu arrecumpensau de su chi as fatu t’as a intendi mellus = quando sarai stato rcompensato di quello che hai fatto ti sentirai meglio
INDICATIVU CUNDITZIONALI
Italianu | Campidanesu |
IO SAREI | DEU IAP’ESSI |
TU SARESTI | TUI IAST’ESSI |
EGLI SAREBBE | ISSU IAT ‘ESSI |
NOI SAREMMO | NOS EMUS A ESSI |
VOI SARESTE | BOS ESTIS A ESSI |
ESSI SAREBBERO | ISSUS IANT’ESSI |
Issus iant’essi cuntentus de ti biri alligra e sistemada = Essi sarebbero contenti di vederti allegra e sistemata
INDICATIVU CUNDITZIONALI PASSAU
Italianu | Campidanesu |
IO SAREI STATO | DEU IAP’ESSI STETIU |
TU SAREST STATO | TUI IAST’ESSI STETIU |
EGLI SAREBBE STATO | ISSU IAT ‘ESSI STETIU |
NOI SAREMMO STATI | NOS EMUS A ESSI STETIUS |
VOI SARESTE STATI | BOS ESTIS A ESSI STETIUS |
ESSI SAREBBERO STATI | ISSUS IANT’ESSI STETIUS |
Nos emus a essi stetisu cuntentus chi tui ti fusti coiau cun cussa picioca. = Noi saremmo stati contenti se tu ti fossi sposato con quella ragazza
CONGIUNTIVU PRESENTI
Italianu | Campidanesu |
CHE IO SIA | CHI DEU SIA |
CHE TU SIA | CHI TUI SIAST |
CHE EGLI SIA | CHI ISSU SIAT |
CHE NOI SIAMO | CHI NOS SIAUS |
CHE VOI SIATE | CHI BOS SIAIS |
CHE ESSI SIANO | CHI ISSUS SIANT |
No ses tui chi poris nai chi issu fessit santu o peccadari = Non sei tu che puoi dire che egli sia santo o peccatore
CONGIUNTIVU PASSAU
Italianu | Campidanesu |
CHE IO SIA STATO | CHI DEU SIA STETIU |
CHE TU SIA STATO | CHI TUI SIAST ISTETIU |
CHE EGLI SIA STATO | CHI ISSU SIAT ISTETIU |
CHE NOI SIAMO STATI | CHI NOS SIAUS ISTETIUS |
CHE VOI SIATE STATI | CHI BOS SIAIS ISTETIUS |
CHE ESSI SIANO STATI | CHI ISSUS SIANT ISTETIUS |
Chi issus siant istetius genti de pagu ciorbedhu est cosa chi no fait a negai = Che essi siano stati gente di poco cervello è cosa di cui non si può dubitare
CONGIUNTIVU IMPERFETTU
Italianu | Campidanesu |
CHE IO FOSSI | CHI DEU FESSI |
CHE TU FOSSI | CHI TUI FESTIS |
CHE EGLI FOSSE | CHI ISSU FESSIT |
CHE NOI FOSSIMO | CHI NOS FESSIMUS |
CHE VOI FOSTE | CHI BOS FESSISTIS |
CHE ESSI FOSSERO | CHI ISSUS FESSINT |
Chi issus fessint ixrimpus est cosa chi sciiant totus = che essi fossero stupidi è cosa che sapevano tutti
CONGIUNTIVU PASSAU
Italianu | Campidanesu |
CHE IO FOSSI STATO | CHI DEU FESSI ISTETIU |
CHE TU SIA FOSSI STATO | CHI TUI FESSIST ISTETIU |
CHE EGLI FOSSE STATO | CHI ISSU FESSIT ISTETIU |
CHE NOI FOSSIMO STATI | CHI NOS FESSIMUS ISTETIUS |
CHE VOI FOSTE STATI | CHI BOS FESSISTIS ISTETIUS |
CHE ESSI FOSSERO STATI | CHI ISSUS FESSINT ISTETIUS |
Chi nos fessimus istetius prus abilis, no femus arrutus in su chi boliat issu = Se noi fossimo stati più intelligenti non saremmo caduti in ciò che volevano loro.
GERUNDIU
Italianu | Campidanesu |
ESSENDO | ESSENDI / SENDI |
Essendi deu, seguru de su chi naru, no tengu nudha de ascurtai de tui = Essendo sicuro di ciò che dico, non ho nulla da ascoltare da te
PARTICIPIU
Italianu | Campidanesu | Logudoresu |
STATO | STÉTIU / STÁU | STÉTIU |
Custas sunt is formas verbalis chi prus imperaus in sa lingua sarda, siguramenti podeus coniugai, in sardu, su trapassau remoti “IO FUI STATO” = “DEU FUI ISTETIU – TUI FIAST ISTETIU…. ma sunt formas chi imperaus pagu in su fuedhai cosa nostra, ma chi esistint su matessi e tocat a isciri manixai…… provai