Ajo’ a Fuedhai: sa paristoria de “Su Dimoniu”

Bruno Orrù, grande cultore delle tradizioni della nostra terra, propone un nuovo racconto interamente scritto in lingua sardo-campidanese: sa Paristoria de “Su Dimoniu”.

In Sardignia su Dimoniu est tzerriau in paricis maneras, cun nominis acapiaus a istrintu a is piessignus cun is calis su dimoniu si essit a craru. Is nominis prus inditaus sunt: TIAULU, DUENNA, DUENGU, DIMONIU, AREMIGU, LU BECU, COIXEDHA, COA DE FOGU, BESTIA, PUTZINOSU, TENTADORI, FORAS DOMINE, MASCHINGANNA, AMMUTADORI, BRUTU …….

Massimamenti, su manixu de-i custus nominis est cumandau de su fatu ca si creita chi, tzerriendi su Dimoniu cun su nomini cosa sua, custu si apariat in su momentu. Sa cosa chi fait curiosidadi est ca, in is paristorias de sa Sardigna, su dimoniu chi si aparit, est contau prus po su raportu chi tenit cun s’omini e no benit mai contau in intru de s’inferru. In is paristorias cosa nostras, su Dimoniu si aparit in formas diferentis e, feti candu benit iscrubetu, si aparit in totu sa leggesa cosa sua: a bortas est una becia, a bortas unu sennori o unu pipiu, unu boi, una craba o unu cuadhu…. si creiat chi fessit prus probabili a atobiai su dimoniu, sa noti de su Sabudu Santu, su espuru de Santu Giuanni Batista e de Santu Giacumu e, fit prus probabili a atobiai su dimoniu in is gruxeris de is bias, in is campusantus, in is creias sderruras e asuta de is matas de figu. Su Dimoniu, in is paristorias de sa Sardigna, no est biu comenti cussu inditau po possidiri s’anima e po si fai arrui in pecau, ma prus che atru commenti de unu atobiu cun “s’aremigu” chi, de s’assichidu, portat maladias e indibilitat s’omini e chi promitit mainas e maionis, ma, su prus de is bortas benit bintu de s’intelligentzia de s’omini e sparessit in d-una sboffetada de fogu sentza de fai mali a s’omini. Tali bortas su Dimoniu fit unu brullanu, berus siat chi “Coixedha” o “Coitedha” benit imperau feti candu no s’agatat calencuna cosa o calencuna cosa bandat a trotu. Si creiat chi is bestias pighessint su fragu de su dimoniu e candu custus no boliant passai in calencunu logu, si naràt ca sa bestia aiat biu s’umbra de su Dimoniu, e s’omini puru pigàt atra strada.

Eccu, sa terra cosa nostra est prena de contus chi fuedhant de su Dimoniu e deu, po no si ammachiai meda sa conca, de immoi innantis, si ndi propongu algunus:

S’Aremigu

Un’omini, arricu meda Tziu Licu, , teniat unu fillu sempiri maladiu, aiat circau calisisiat manera po dhu fai torrai in salludi, ma, ni dotoris ni bruxus, aiant mai cumprendiu de cali maladia patesciat su piciocu, su cali, bandàt spacendusì de una dì a s’atra. Calencuna borta, s’omini, si fit postu a pregai, ma custu puru no fit serbiu a nudha e s’omini, pigau de su disconsolu, naràt: “Comenti mai, ne Deus ne is Santus, si digniant de sanai a fillu miu”?

Chi Deus e is Santus no t’ascurtant” – dhi aiat nau unu amigu – “ Circa s’aremigu, issu lompit a nca lompit Deus”. Ma, pustis de unu momentu de duda, s’omini aiat lassau a perdi custu contzillu e si fit postu, isperantziosu, a abetai chi su fillu fessit sanau. Ma sa maladia bandàt de mali in peus, aici, pustis de meda tempus, s’omini si fit diaderus postu in conca de circai S’Aremigu. Fit s’urtima isperantzia cosa sua. Aici, sedhau su cuadhu, nci fit bessiu de bonu mengianu a girai in is montis e in is perrimas in circa de s’Aremigu, pustis, candu su soli fit acanta de nci calai, aiat biu un’omini a cuadhu benendi concas a nca fit issu. Fit unu bell’omini, beni bistiu e su cuadhu fit su mellus cuadhu chi s’omini aiat biu finas a sa dì. S’omini fit bistiu cun d-una bistimenta niedha, luscenti, una camisa bianca beni arricamada e prena de butonis di oru, artu e grussu e cun sa cara arrubiasta, comenti de un’arenada. Ma, mancai sa isura fessit aici bella, s’omini a cuadhu dhi fiat intendi un’araxi de timoria, ma, mancai timenti, Tziu Licu aiat tocau de isproni su cuadhu cosa sua po bandai concas a s’omini chi fit lompendi. Custu perou, sentz’e mancu oberri buca, si dhi fit postu a costau e cumintzau aiat a camminai a su costau cosa sua. In custa manera tziu Licu aiat portziu biri ca su cuadhu de s’omini fit differenti meda de su suu, portat muntzionis a su postu de is ogus e candu sulàt, bogàt pampadas de fogu, pustis, camminendi, no faiat perunu stragatzu e no pesàt pruini.

Unu cuadhu aici no est de custu mundu” – aiat pentzau tziu Licu e, no agatendi su figau de castiai in faci s’omini, aiat castiau a bascius, biendu ca – i custu fit a peis de burricu. Cuss’omini fit su dimoniu in persona…. gei dh’aiat sempiri intendiu ca su dimoniu si podiat mudai in calisisiat cosa e ca no podiat cuai is peis… cussu pentzamentu e cussa beridadi dhu aiant fatu cumintzai a tremi aici meda de sa timoria, chi tziu licu ndi fit arrutu de cuadhu: S’Aremigu no si fit incurau de s’arrutroxa de Licu e aiat sighiu a camminai sentza de ascurtai cudh’atru chi tzerriàt : “S’Aremigu….. s’Aremigu…. est po fillu miu…..” S’Aremigu fit lompiu a mari e su cuadhu cosa sua aiat sorigau a curri apitzus de s’acua andendi sempri prus atesu…. sempri prus atesu….

Abarrau solu, s’omini, disisperau…. aiat detzidiu de torrai a domu sua in sa sperantzia de agatai su fillu allebiau e maledixendi Deus, Santus e Dimonius po no nd’essi agatau manc’unu in favori cosa sua.

In s’interisi, s’aremigu, passau a s’atra parti de su mari aiat bociu una pibara e nde dhi aiat pigau una denti prena de ferenu e, torrau in cuadas, aiat abetau a essiri totus dromius e, feti comenti s’aremigu est bonu a fai, fit arribau a lu letu de su fillu de tziu Licu e nci dhi aiat fichiu sa denti ferenada de sa pibara aintr’e un’origa de su piciocu chi, de su momentu, aiat cumintzau a s’ingraiai. Disisperau, Tziu Licu, su mengianu pustis, fit torrau a bandai in circa de s’Aremigu e, custa borta, po dhi fai cumpangia, aiat portau cun issu is cuatru canis cosa sua: Diìna, Linghesa, Tallaferru e Tallamari, ma mancu custu fit serbiu a nudha, ca poita no fit stetiu bonu de atobiai s’aremigu. Ma po mellus beffa, candu fit furriau a domu, aiat agatau su fillu mortu.

Tziu Licu aiat prantu po algunas diis de sighiu, finas a candu, stancu e afflitziu, aiat fatu ponni su fillu aintru de unu baullu e, mellus de dhu interrai, postu dhu aiat in mari lassendi chi s’unda nde dhu essit pigau. Dopu tempus, su baullu, si fit arresciu in d-unu spuntoni de arroca postu in mesu de su mari e si fit arrescia aici beni chi pariat acapiada e ne bentu e ne unda arrennesciant a nde dha scadrancai.

Tziu Licu bandàt dognia dì a biri su baullu de su fillu e abarrat oras e ora a dhu castiai, dolimendusì po no ai potziu fai nudha po dh’aggiudai.

Una dì perou, comenti fit setziu castiendi su baullu, aiat intendiu agitorius de parti de mari e aiat biu una puba niedha in mesu de s’unda. “Bai Tallamari” aiat nau Tziu Licu, e Tallamari si nci fit scutu a s’acua e ndi aiat bogau una becitedha, bistia de niedhu, cun sa cara bella e dilicada ma stasia in candela.

Gratzias meda de m’ai salvau” – aiat nau sa becedha e tziu Licu, moviu a piedadi, biendidha infusta e a titifrius, dhi aiat nau: “Pobora de tui, as’a tenni frius, naramì a nca bivis ca ti nci portu a domu tua”. E cudha: “No ti pongas pentzamentu… a nca bivu deu tui no dhoi podis lompi, assumancu po immoi, mancai siast a cuadhu bonu meda. Pentzeus a tui prus a prestu, ca stais peus de mei. Deu dhu sciu su chi t’est incapitau, portamidhi a nca est fillu tuu!” “No fait aiat nau Tziu Licu – “su baullu est arresciu in cudha arroca” …. ma comenti aiat castiau concas a s’arroca, aiat biu ca su baullu si ndi fit stacau e fiat sa santzainedha in pitzus de s’unda. Sa becedha biendu aici aiat nau a unu de is canis: “Tallamari, dhu aiast a segai su mari po fai bivi su merixeddhu cosa tua?” Su cani intzandus si nci fit scutu a mari e, cun pagu traballu fit arrennesciu a ndi portai su baullu a terra. “Tallaferru” – aiat torrau sa becia – “aiast a segai su ferru po fai bivi su merixedhu cosa tua?” E su cani tzerriau Tallaferru, a fortza de mussius fit arrennesciu a ndi bogai totu is puncias chi serrànt su baullu. “Diìna” – aiat sorigau sa becia – “no aiast a fragai po intzetai a nca est su mali chi no lassat bivi su merixedhu cosa tua?” E sa cani, fraga chi ti fraga si fit firmada in s’origa de su piciocu. “Linghesa” –aiat nau a urtimu- “no aiast a lingi su meriscedhu cosa tua po dhu fai torrai a bivi?” e su de cuatru canis aiat cumintzau a lingi s’origa de su piciocu finas a candu aiant cumintzau a ndi essiri de s’origa unu… dus … tres e tantis dentis de pibara chi s’Aremigu nci dhi aiat fichiu noti po noti. Bogau s’urtimu denti su piciocu fit torrau a biu, sanu che cosa e aiat imprassau su babbu aici a forti chi dhi aiat fatu tzichirriai is ossus. Intzandus Tziu Licu, castiendi sa becedha aiat nau: “Ma chini ses tui chi poris a tanti?” E issa: “Deu seu DISIMPERADA, e tui chi ses beciu e portas xrobedhu in conca no arrennexis a cumprendi custu miraculu? Ti ses invocau a s’aremigu e fit issu chi fit fendi morri a fillu tuu cun custas dentis. Arregoda sempiri ca nc’est genti prus manna meda de s’Aremigu”. Nau aici, sa becedha si fit mudada in d-una femmina tropu bella e prena de luxi e sparessia si fit in d-una luxi chi is ogus no aguantànt a castiai. In cussu momentu s’omini aiat cumprendiu de ai fuedhau cun Nostra Sennora e, po dha arrengratziai, aiat cumandau de pesai una cresia in sa bidha cosa sua, sa bidha de Orune e, sa cresia, dha aiat dedicada a “Sa Disimperada”.

Diavolo1

 

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...