Ajo’ a fuedhai: lezioni di grammatica sardo-campidanese a cura di Bruno Orrù. Su verbu: is desinéntzias personalis

La nuova lezione di grammatica in “limba” sardo-campidanese che vi proponiamo questa settimana è” su verbu cun is desinéntzias personalis. “. A cura di Bruno Orrù.

Eus giai tentu sa manera de nai ca de is cuatru coniugatzionis de is verbus italianus, su sardu, ndi manixat feti tres:

1ˆ -are/ai = cont-ae/-ai/-are/-ari, lass-ae/-ai/-are/-ari, port-ae/-ai/-are/-ari, torr-ae/-ai/-are/-ari,

2ˆ -ere/i = bènn-ere/-iri – i, cúrr-ere/-iri – i, iscrí-ere/-iri, pònn-ere/-iri – i, tènn-ere/-iri – i, tèss-ere/-iri – i

3ˆ -ire/iri = cos-ie/-ire/-iri, fin-ie/-ire/-iri, fu-ie/-ire/-iri, pent-ie/-ire/-iri

Po coniugai unu verbu depeus, po fortza, mudai sa desinentzia. Is desinéntzias faint sa coniugatzioni in raportu a su sugetu e aciungint àtras variabilidadis a sa variabilidadi de s’arrexini. Si podit però istabiliri una seguresa comuna:

Is desinéntzias de sa coniugazioni in are /ae/ai






logudoresu/nuoresu


dono
donas
donat
donamus
donades/aes
donan(t)

Mesania /Campidanu

donu
donas
donat
donaus
donais
donant

desin.


voc
-s
-t
-s
-s
-nt

In custu indicativu presenti de unu verbu de 1ˆ coniugatzioni is desinentzas acabant in pràtiga ogualis in is diferentis variantis.

Is desinéntzias de sa coniugatzioni in -ere/-iri/i






log./nuor.


curro
curres
curret
currimus
currides/ies
curren(t)

mes./camp


curro/u
curres/is
curret/it
curreus
curreis
current/int

desin.

voc
-s
-t
-s
-s
-nt

In d-unu indicativu presenti de unu verbu de sa segunda coniugatzioni puru is desinentzias no mudant

Is desinéntzias de sa coniugatzioni in -ire/-iri:

1ˆ 2ˆ 3ˆ 1ˆ 2ˆ

log./nuor.


sunfro
sunfris
sufrit
sunfrimus
sunfrides/ies
sunfrin(t)

mes./camp


sunfro/u
sunfris
sunfrit
sunfreus
sunfreis
sunfrint

desin.


voc
-s
-t
-s
-s
-nt

Comenti no mudant in s’indicativu presenti de unu verbu de sa de tres coniugatzionis.

Sa matessi cosa podeus nai de is desinéntzias de s’imperfetu indicativu e de su presenti congiuntivu, cun sa sola diferéntzia chi sa 2ˆ persona singulari, su campidanesu, dh’acabbat fintzas cun -st: donàst, currìast, finìast; dònghist, cùrrast, fìnast.

VERBUS REGULARIS

Bieus immoi algunus modus, is prus imperaus, de is tres coniugatzionis

INDICATIVU PRESENTI

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

CÁNTU

TIMU

DROMU

TUI

CÁNTAS

TIMIS

DROMIS

ISSU

CÁNTAT

TIMIT

DROMIT

NOSU

CÁNTAUS

TIMEUS

DROMEUS

BOS

CANTAIS

TIMEIS

DROMEIS

ISSUS

CÁNTANT

TIMINT

DROMINT

INDICATIVU IMPERFETU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

CANTÁMU

TIMIA

DROMIA

TUI

CANTÁST

TIMIAST

DROMIAST

ISSU

CANTÁT

TIMIAT

DROMIAT

NOSU

CANTÁMUS

TIMEMUS

DROMEMUS

BOS

CANTÁSTIS

TIMESTIS

DROMESTIS

ISSUS

CANTÁNT

TIMIANT

DROMIANT

INDICATIVU BENIDORI

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

APU A CANTAI

APU A TIMI

APU A DROMIRI

TUI

AS A CANTAI

AS A TIMI

AS A DROMIRI

ISSU

AT A CANTAI

AT A TIMI

AT A DROMIRI

NOSU

EUS A CANTAI

EUS A TIMI

EUS A DROMIRI

BOS

EIS A CANTAI

EIS A TIMI

EIS A DROMIRI

ISSUS

ANT A CANTAI

ANT A TIMI

ANT A DROMIRI

INDICATIVU APENA PASSAU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

APU CANTAU

APU TIMIU

APU DROMIU

TUI

AS CANTAU

AS TIMIU

AS DROMIU

ISSU

AT CANTAU

AT TIMIU

AT DROMI

NOSU

EUS CANTAU

EUS TIMIU

EUS DROMIU

BOS

EIS CANTAU

EIS TIMIU

EIS DROMIU

ISSUS

ANT CANTAU

ANT TIMIU

ANT DROMIU

INDICATIVU PRUS PASSAU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

EMU CANTAU

EMU TIMIU

EMU DROMIU

TUI

IAST CANTAU

IAST TIMIU

IAST DROMIU

ISSU

IAT CANTAU

IAT TIMIU

IAT DROMIU

NOSU

EMUS CATAU

EMUS TIMIU

EMUS DROMIU

BOS

ESTIS CANTAU

ESTIS TIMIU

ESTIS DROMIU

ISSUS

IANT CANTAU

IANT TIMIU

IANT DROMIU

CONGIUNTIVU PRESENTI

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

CHI DEU

CANTI

TIMA

DROMA

CHI TUI

CANTIS

TIMAS

DROMAS

CHI ISSU

CANTIT

TIMAT

DROMAT

CHI NOSU

CANTEUS

TIMAUS

DROMAUS

CHI BOS

CANTEIS

TIMAIS

DROMAIS

CHI ISSUS

CANTINT

TIMANT

DROMANT

CONGIUNTIVU IMPERFETU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

CHI DEU

CANTESSI

TIMESSI

DROMESSI

CHI TUI

CANTESSIS

TIMESSIS

DROMESSISS

CHI ISSU

CANTESSIT

TIMESSIT

DROMESIT

CHI NOSU

CANTESSIMUS

TIMESSIMUSS

DROMESSIMUS

CHI BOS

CANTESSIDIS

TIMESSIDIS

DROMESSIDIS

CHI ISSUS

CANTESSINT

TIMESSINT

DROMESSINT

CONDITZIONALI PRESENTI

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

EMU A CANTAI

EMU A TIMI

EMU A DROMIRI

TUI

IAST A CANTAI

IAST A TIMI

IAST A DROMIRI

ISSU

IAT A CANTAI

IAT A TIMI

IAT A DROMIRI

NOSU

EMUS A CANTAI

EMUS A TIMI

EMUS A DROMIRI

BOS

ESTIS A CANTAI

ESTIS A TIMI

ESTIS A DROMIRI

ISSUS

ESSINT A CANTAI

ESSINT A TIMI

ESSINT A DROMIRI

CONDITZIONALI PASSAU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

DEU

EMU A ESSI CANTAU

EMU A ESSI TIMIU

EMU A ESSI DROMIU

TUI

IAST A ESSI CANTAU

IAST A ESSI TIMIU

IAST A ESSI DROMIU

ISSU

IAT A ESSI CANTAU

IAT A ESSI TIMIU

IAT A ESSI DROMIU

NOSU

EMUS A ESSI CANTAU

EMUS A ESSI TIMIU

EMUS A ESSI DROMIU

BOS

ESTIS A ESSI CANTAU

ESTIS A ESSI TIMIU

ESTIS A ESSI DROMIU

ISSUS

ESSINT A ESSI CANTAU

ESSINT A ESSI TIMIU

ESSINT A ESSI DROMIU

IMPERATIVU

Pers.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

TUI

CANTA

NO CANTIS

TIMI

NO TIMAS

DROMI

NO DROMAS

BOS

CANTAI

NO CANTEIS

TIMEI

NO TIMEIS

DROMEI

NO DROMEIS

GERUNDIU

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

CANTENDI

TIMENDI

DROMENDI

PARTICIPIU

.

I^ coniug.

II^ coniug.

III^ coniug.

MASC.

CANTAU

TIMIU

DROMIU

FEM.

CÁNTADA

TIMIA

DROMIA

Piessignus de is coniugatzionis

Po sa coniugatzioni in sardu podeus fai contu chi:

  1. No feus coniugatzioni passiva: Su pani dhu coit su fogu./ Su fogu coit su pani. ma NO naraus mai Su pani est cotu de su fogu.”

  2. Feus benidori e cunditzionali perifràsticus: Dèu apu a fai aici./ Tue as a benni cras./ Issu cras at a èssit in domu.

  3. S’ausiliariu po su verbu transitivu est àere/ai, po su verbu intransitivu est èssere/-iri: Deo apo fatu./ Tui ses andau. Ma cun su verbu essere – essisi, candu in sa forma italiana naraus “c’è gente” – “c’è cosa”, sa forma giusta sarda est: Dhoi at genti./ Dhoi at cosa e no nc’est genti o nc’est cosa.

Immoi spassiaisì bos aterus a circai sa forma intzetada po cali si siat verbu e, a fortza de provai, eis a biri ca no est aici trobedhau comenti parit.

Declinare

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto Twitter

Stai commentando usando il tuo account Twitter. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...