Continuiamo con le tradizioni della nostra terra. Bruno Orrù ci propone due nuovi racconti interamente scritti in lingua sardo-campidanese: sa paristoria de “S’orammala e sa femmina becia“ e de “su dimoniu pipiu”.
Il tema trattato è “su dimoniu” (il Maligno), uno degli argomenti che maggiormente hanno influenzato la ricchezza de “Is Contus de Forredha”.
Una dì, un’omini de Orune chi s’agatàt in poporesa manna, pustis de essi fuedhau cun sa mulleri, aiat stabiliu de bendi s’anima a su dimoniu po s’arrichiri e bivi, assumancu in sa terra, una vida chi si ballessit su dha bivi. Aici si fit postu in camminu po andai a su cucuru de Sant’Andria po fuedhai cun s’Orammala. In su camminu, si fit atobiau cun d-una becedha chi dhi aiat pregontau aundi fudi andendi, “seu andendi a bendi s’anima a s’Orammala, po chi mi ndi boghit de sa miseria” aiat arrespustu issu. “Poni in menti fillu miu” – aiat nau sa becedha – “no bandist anch’est s’Orammala, pru a prestu, fai su chi ti naru deu. Torra agoa e in su camminu as a agatai unu burricu acapiau a una mata, pigandedhu cun tui a domu tua e candu as a tenni abbisongiu, pregonta agiudu a su burricu”. S’omini, mancai dudosu, aici aiat fatu, torrendi agoa aiat agatau su burricu e portau nci dhu aiat a domu sua, aundi, de fronti a sa mulleri, dhi aiat domandau agiudu. Comenti dhi aiat pregontau de essi aggiudau, su burricu si fit postu a cagai sodhus de òru, lassendidhus spantaus e a buca obeta. Cun su burricu in domu, in pagu tempus sa miseria fit isparessia e, in dognia borta chi teniant abbisongiu de dinai, poniant una siccia asutta de su burricu e custu dha preniat caghendi sodhus de òru. S’omini teniat sa bestia che mellus prende e fit sempiri billendi po no si nde dhu furai. Sa genti de Orune, biendi sa muda chi aiat fatu cussa famiglia, aiat cumintzau a nai ca is duus aiant bendiu s’anima a s’Orammala o ca aiant agatau unu scoxoxu. Ma calencunu narat ca no poriat essi a essi bendiu s’anima, poita si biiat ca mancai fessint diventaus arricus, furint sempiri bonus e e passentziosus e no intregaus a su dimoniu. Aiant aici stabiliu de billai sa domu de is duus, po biri comenti fetzessint a tenni totu cussu dinai, finas a candu, una bella dì, aiant biu su burricu caghendi su dinai e, gellosus de sa fortuna ce cussus duus, aiant decidìu de bociri su burricu. E motu dh’aiant. Mortu su burricu, sa miseria, comenti fit coidada a isparessi, aici fit coidada a torrai e s’omini, torrau a essi mortu de famini, fit andau torra concas a Sant’Andria e arribau a sa punta prus arta de su monti aiat cumintzau a tzerriai …… S’Orammala…. Ohhhh s’Orammala…..! “Ita circas?” aiat arrespustu pusti de tanti sa boxi de s’Orammala. “M’ant bociu su burricu” aiat nau issu. “Curpa tua” aiat torrau s’Orammala – “fusti abarrau prus attentu a issu e no fit sutzediu. Arrangiadì” e andai si ndi fudi. Disconsolau s’omini aiat pigau sa ia po torrai a domu sua e, in camminu, aiat torrau a atobiai sa becedha a sa cali aiat contau totu su chi fit sutzediu. “Bai” – dhi aiat nau sa becedha- “portamindi sa peddi de su burricu e totu is ossus, castia chi non d’ammanchidi mancu unu. Curtu a domu sua, s’omini aiat pinnigau sa pedhi de su burricu e aiat arregotu totu is ossus, ma mancai contessit e torressit a contai, ndi ammancàt unu. Disisperau s’omini aiat pentzau de pregontai agiudu a s’Orammala po agatai s’ossu chi ammancàt e torrau fit, currendi, concas a Sant’Andria. Pustis de dhu ai tzerriau paricis bortas, si fit apariu s’Orammala. “Ita bolis?” aiat pregontau. “Castia” – aiat nau s’omini – “ti dongu s’anima mia chi tui mi donas s’ossu chi ammancat po fai torrai a bivi su burricu cosa mia”. “Baidindi” – aiat torrau s’Orammala” “pregontadhu a sa becedha, no sciu de perunu ossu deu.. pregonta a sa beccia”. In cussu momentu fit lompia una musca cuadhina chi aiat puntu sa camba de su dimoniu e, avatu avatu, fit lompia un’espi chi aiat puntu su dimoniu in su matessi logu e, in cussu momentu, de sa camba de su dimoniu ndi fit stupau s’ossu de su burricu. Somini, lestru lestru nde dhu aiat arregotu e fuiu si fudi concas a domu sua. Aiat torrau a pigai sa pedhi cun totu is ossus e fit torrau a bandai a nca agatàt sempiri sa becedha. “Ecu, apu agatau totu is ossus” – aiat nau e, in pater e filliu, su burricu fit torrau biu, perou atzopiada. “Innui as agatau s’ossu”? – aiat pregontau sa becedha e s’omini dhi aiat contau totu su contu. “Gei dh’as fata bella” aiat nau sa becedha e bogau s’ossu de s’Orammala de sa camba de su burricu dhoi aiat postu una pedrixedha e, in cussu momentu su burricu fit isparessiu e si fit appariu unu muntoni de sodhus de òru mannu cant’e a su burricu. In su matessi momentu fit arribau s’Orammala a itzerrius e boghendi pampas de fogu…. “torraimì s’ossu cosa mia”! “E tui torra s’anima a-i custu cristianu batiau” – aiat nau sa becedha- “Deu cumandu apitzus de tui e de tottu s’inferru ca poita seu sa mamma de su chi t’at giai bintu una borta e chi t’at a binci sempiri” e aici narendi si fit mudada in d-una bella picioca luxenti e bistia de asulu e s’Orammala beniat ingurtiu de sa terra finas a s’inferru prus iscuriosu, lassendi in paxi, po sempiri, sa genti de Orune.
Su Dimoniu Pipiu
Una dì, unu messaiu de Oliena, aiat sedhau su cuadhu cosa sua po bandai a traballai in sa bingia, aiat carrigau sa betula cun is ainas e su papai e postu si fit in camminu. Candu fit lompiu a sa mitza de Masiloghi, si fit firmau po preni acua de buffai, e, comenti fit prenendi su frascu, aiat intendiu unu prantu. Aiat artziau sa conca castiendusì a dognia parti, ma no arrennexìat a biri peruna puba, ma su prantu s’intendiat sempiri pru a craru. Pentzendi ca poriat essi sutzediu calencunu dannu, su messaiu aiat circau in dognia logu, finas a candu, a palas de una tupa, aiat biu unu pipiu setziu in terra e prangendi a disisperu. “Poita ses prangendi” – aiat domandau s’omini spantau prus che atru de ai agatau cussu pipiu, innì, solu, a cuss’ora. “Seu prangendi poita babbai m’at lassau innoi e bandau si nd’est” aiat arrespostu su pipiu assuconendi. S’omini, moviu a piedadi dhi aiat progontau cali fessit su nomini cosa sua e, scipiu ca si tzerriàt Liandru, dhi aiat nau: “Chi bolis ndi poris beni cun mei finas a candu no agataus a babbu tuu. Aici, su pipiu, abbrexu, si fit setziu a cuadhu a palas de su messaiu, su cali dhi aiat arrecumandau de si stringi beni a issu po no nd’arrui de cuadhu e, aici cumpostus, aiant pigau su camminu. Su messaiu fit abarrau ispantau ca poita, de candu aiant pigau a camminai, su pipiu no aiat bogamu mancu unu muciu, in prus, si ndi fit sapiu ca su cuadhu cosa sua fit camminendi a pagu e a fatiga, e mancai dhu tochessit de isproni, sa pobora bestia camminàt sempiri prus a pagu, pariat chi camminessit feti cun is peis de ainantis. Timendi fezzit sutzedia calencuna bruxeria, s’omini, sentza de si girai e castiendi a culu de ogu, aiat biu ca is cambas de su pipiu si furint allonghiadas finas a lompi a terra e, is peis, si furint mudaus in peis de craba, is calis, trisinendi in terra, faiant de frenu a su passu de su cuadhu! “Gei dh’apu fata bella” – aiat pentzau s’omini – “apu pigau su dimoniu a cuadhu”. Sentza de fai biri de si ndi essi sapiu, aiat sighiu a camminai pentzendi a sa mellus manera de si liberai de su dimoniu. Aiat pentzau ca non aiat ingotu mancu sa sali cun issu, ca poita sciiat ca una de is mellus maneras de nci fai fuiri su dimoniu fit cussa de nci dhi tirai sa sali apitzus, e no biiat atra luxi po si pori salvai. Poi, totu a una borta, dhi fit beniu a conca unu pentzamentu….. “Sali ndi portu…..”, aiat obetu sei sei su cratzoni de obraci e pisciau si fudi aintr’e sa manu, poi, su piciaciu nci dh’aiat stridhicau apitzus de su dimoniu, su cali, intendendus’ abruxai e fumiendi ndi fit satau de cuadhu, fuendusì! “Ahhh maladitu” – Tzerriàt su dimoniu fuendusì – “Chi no fessit ca su piciaciu est saliu, oi no ti fusti salvau”! E sparesiu si fit in d-una sbofetada de fumu. De sa dì, s’omini, no fit mai prus essiu de domu sentza de ingolli cun issu un’imbodicamini de sali.