Questa domenica, all’interno della rubrica “Ajo a fuedhai”, fortemente voluta dalla nostra associazione culturale e di promozione sociale con lo scopo di diffondere, tutelare e valorizzare le radici che ci appartengono attraverso pubblicazioni settimanali di grammatica e di racconti in lingua sardo-campidanese, vi proponiamo la terza e ultima parte de “Sa paristoria di Maria Manfroga”. Questo racconto, come l’intera rubrica, è stato curato dall’esperto sinnaese di lingua e tradizioni popolari sardo-campidanesi Bruno Orrù.
Per coloro che fossero interessati è possibile accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui.
Comenti totus conosceus, Orosei est una bidha chi est acanta de mari e, in dì de oi est meda connota. Ma in is tempus antigus Orosei no esistiat e, in logu cosa sua, dhoi fit una bidha chi si tzerriàt Ruinas. In Ruinas biviant cussus chi aiant lassau de bivi in is nuraxis e si contàt chi fessit una populatzioni de genti arta meda, calencunu nara puru ca fit una populatzioni de artaria coment’e a totus feti ca furint prus bellus meda. Ma, candu furint lompius is ominis de atras terras custa populatzioni fit istetia distruia, calencunu feti si fit salvau e abarrau acanta de sa bidha, una de i custus fit Maria Mangrofa. Acanta de sa bidha dhoi est unu cuccuru, su cuccuru de Santa Luxia aundi dhoi est unu nuraxi mesu sderrutu e, asut’e su Nuraxi dhoi est una gruta e, propriu in cussa gruta si fit cuada Maria Mangrofa e, in su matessi tempus, su sposu cosa sua si ndi fit andau a circai agiudu, promittendi de torrai in pagu tempus…… ma no fit mai torrau.
Maria Mangrofa fit una femmina tropu bella, cun is pilus longus a colori de òru, ma fit bona a s’appariri a is ominis comenti de una femmina tropu leggia o comenti de una bestia. Po custu motivu totus dha teniant po essi una coga. Poi, una bella dì, sa bidha de Ruinas fit istetia distruia e Maria Mangrofa aiat acutu a ndi pigai totu s’arrichesa de sa bidha e a dha cuai in sa gruta cosa sua. Aici, abarrada sola, nci passàt su tempus tessendi in d-unu telargiu de òru e abetendi chi fessit torrau su sposu.
Pusti tempus meda gentu fit torrada aundi fit sa bidha de Ruinas e fit istetia pesada sa bidha de Orosei. Meda genti, connosciat su contu de s’arrichesa de Maria Mangrofa, ma nemus agatàt mai innui issa podiat essi cuada. Poi, una dì, unu messaiu aiat intendiu unu cantu arribai de sa gruta ci fit asuta de su nuraxi e, bolendi cumprendi chini dhoi fessit, intrau dhoi fudi agatendi unu scroxoxu mannu cant’e a sa furca ma, luegus, dhi fit presentada Maria Mangrofa acumpangiada de dus lionis. “Chi ndi furas unu solu sodhu” – aiat nau sa femmina – “ o chi scovias a calencunu de mei e de su chi as biu in custa gruta, as a morri luegus” , Maria Mangrofa si fit presentada a s’omini comenti de femmina leggia, becia, bistia de tzapulus e cun su nasu trotu, is ungas de is manus longas e una denti feti in sa buca cosa sua. S’omini, pentzendi di essi abili e forti, lassendi a perdi a Maria Mangrofa si fit prenu is busciacas de sodhus di òru, ma, no aiat mancu acutu a lompi a domu sua chi dhi fit calau unu lampu e mortu si fit e su dinai chi aiat furau si fit isparessiu.
Cun su passai de su tempus, su grandu disprexeri chi provàt ca poita no fit torrau su piciocu, Maria Mangrofa fit imbeciada prima de su tempus e fit diventada leggia diaderus. Is pilus cosa sua aiant perdiu sa bellesa e si furint axrebaus comenti de una tupa de isparau, is ungas de is manus e de is peis furint sempri prus longas e is bistiris furint diventaus tzapulus. Ma sa cosa peus est ca fit diventau legiu su coru cosa sua puru. Sa genti còntat chi Maria Mangrofa si fit ingustada a pappai petza de cristianus e ca una dì fit arrennescia, fendi mainas e majonis, a cassai dus pipius e, appena lompia a sa gruta unu si dhu aiat papau luegus, ma comenti fit ingadhinnada papendi, s’atru fit arrennexu a si fuiri e, curtu a Orosei, aiat avvertiu de su chi fit sutzediu. Totu sa genti de Orosei, fit curta a sa gruta e, essendi in tantis, furint arrennexus a dha cassai po dha bociri. Ma Maria Mangrofa fit mala a iscroxai. Contant chi, po primu cosa, aiat provau a dh’allupai cun su fumu, ma issa pariat nascia e pascia in su fumu, pustis dha aiant posta in d-una lossia prena de pibaras, ma custa si fit dromia coment’e nudha. Pustis de ai provau in tantis maneras, furint arrennexus a dha spedri alluendi unu fogaroni mannu e abruxendidha. De sa dì nemus at prus biu a Maria Mangrofa, ma si creit chi issa siat ancora aintru de sa gruta, billendi su scroxoxu cosa sua e pronta a bociri e a si papai totus is chi ant’a tenni is figaus de circai su scroxoxu.
Ancora in dì de oi, candu is pipius no ponint a menti o sunt pibincosus, dhi sis nanta… castia ca arribat Maria Mangrofa…… ti nci portu a nca est Maria Mangrofa…..