Dopo la meritata pausa estiva, riparte la rubrica Ajo a Fuedhai con nuovi racconti appartenenti alla tradizione sarda, raccolti nel tempo, collezionati e riproposti in lingua sardo-campidanese da Bruno Orrù, esperto conoscitore sinnaese della lingua e cultura della nostra terra.
Oggi Bruno ci presenta il racconto intitolato “Is tres contzillus“.
Ricordiamo che chiunque fosse interessato può accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “ Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui.
Buona lettura e serena domenica a tutti.
Innantis de torrai a cumintzai cun sa lingua Sarda e is contus de Sardignia, m’est necessariu ponni in craru, po chi no nci siat duda peruna e in manera chi nemus potzat pentzai in diferenti manera, ca is contus chi deu iscriu in custu atobiu, no sunt contus iscritus de mei. Su chi apu fatu deu est cussu de ascurtai e annotai, po dhu podi tramandai a is fillus de custa terra chi, in di de oi, sunt perdendi sa cuscientzia de sa cultura cosa nostra. Deu no seu unu scritori, no seu unu professori, tengu totu de imparai e no fatzu scolla a nemus. E candu in custu atobiu , su curadori iscriit “ De Brunu Orrù” , no bolit nai seguramenti ca est iscritu de mei, ma ca est curau de mei. Una cosa feti potzu nai, ca candu fuedhu de grammatiga e de lingua Sarda, su chi deu naru benit de annus de istudiu, in s’Universidadi de Castedhu puru, cun su maistu Mariu Puddu, po is calis apu otentu su paperi chi narat chi deu seu espertu in sa lingua sarda. Custu est su solu vantu.
Po custu motivu, is chi nànt de ai iscritu (po mellus nai Trascritu) calencuna de is istorias chi deu contu, no si ndi praxant mali chi deu no pongu su nomini cosa intzoru, custu poita is contus, deu, dhus apu pigaus de sa bosci de sa genti e dhus apu annotaus in conca prima e in su paperi pustis e, chi calencunu arreconoscit calencunu contu scritu de issu puru, no si dha pighit a mali, in calencuna manera seu fendi connosci su traballu cosa sua puru.
Is tres contzillus
Una dì, unu pastori, Tziu Totori, chi staiat beni e chi teniat una bona famiglia, ma chi fit connotu po essi arroganti e fengosu, fit andau a su cuili cosa sua e, in sa potiscedha de sa Pinneta, aiat agatau un omini, chi dhi pariat dormiu, setziu in terra e cun sa schina acotzada a sa porta. Giai infraschendusì, Totori, aiat aboscinau concas a s’omini, ma, biendu ca custu no si ndi strebedhiat, dhu aiat tocau de pei e, in su matessi momentu, s’omini fit arrumbulau de costau. S’omini fit motu e, in su liminaxi de sa pinneta dhoi fit una piscina de sanguni chi Totori, a primu impunnada, no aiat biu.
Aici, pentzendi a su chi aiat essi nau sa genti de issu e pentzendi chi aiat essi stetiu imputau de cussa moti, po si salvai e po salvai sa mulleri e su fillu nasciu de pagu, si fit fuiu lassendi totu cun trinta e cun coranta. Nci fit arribau de Campidanu a Gadhura e, in pagu tempus aiat agatau traballu in domu de un’omini chi in totu sa Gadhura fit connotu po essi giustu e de bonus contzillus e chi si tzerriàt Salamoni. Cun s’andai de su tempus, Totori si fit atacau a su meri cosa sua e dhu stimada comenti chi fessit unu fradi. Aici furint passaus bint’annus de sa dì chi si fit fuiu e, in totu custu tempus, no aiat mai tentu novas de sa famiglia cosa sua ne, sa famiglia sua, aiat tentu novas de issu. Ma una dì, disiggiosu de biri sa famiglia e seguru ca sa giustitzia no podiat fai prus nudha, aiat pentzau de torrai a sa domu cosa sua. Su meri, cumprendendi custu disiggiu, in prus de sa paga chi dhi aiat donau in totu su tempus chi Totori aiat traballau, po dh’arrecumpensai, dhi aiat donau trexentus iscudus. Ma prima de si ponni in camminu su meri dhi aiat nau: “nara Totori, totus benint a -nche mei po pregontai contzillus… tui no mi bolis pregontai nudha”? Pustis de unu momentu de duda Totori aiat nau: “ E cantu boleis po unu contzillu?”
“centu scudus” – aiat nau su meri.
“Centu scudus? Balla balla ca no seis baratu po nudha”
“Siguramenti est caru, ma is contzillus mius sunt de valori”
“bandat beni” – aiat nau Totori pustis de unu pagu- “ecu centu scudus, donaimì custu contzillu.
Ecu su contzillu: no lessis s’arruga becia po sa noa!
“Bella tontes’e contzillu” – aiat nau Totori- centu scudus po una perreria aici.
“As a biri” – aiat nau su meri – “ca sigumenti dh’as pagau caru t’at abarrai sempiri in conca.
A i custus fuedhus, Totori, chi teniat fiducia meda in su meri beciu, aiat nau: “be tochidi, giai chi nci seus e giai chi custu dinai fit in prus, ecu atrus duxentus scudus, donghimì atrus dus contzillus.
“Bandat beni” – aiat nau su meri, ecu su segundu contzillu: no ficas corrus in fatus allenus, e po su de tres arregoda Su feli de oi lassadhu a crasi.
Ascurtau custu a Totori no abarrat atra cosa de fai ma Salamoni di aiat nau de abetai ca dhi depiat donai una cosa, brintau a domu, ndi fit bessiu cun d-unu pani, arrecumandendidhi de no dhu tocai prima de lompi a domu sua. Aici Totori, cun su pani in sa betula, si fit postu in camminu. Sa dì infatu, aiat agatau una cambarada de genti chi fit calendi concas a Campidanu e biendu chi issu puru fit calendi a Campidanu, dhu aiant cumbidau a fai su viaggiu cun issus, perou, po bandai cun issus, depiat cambiai strada e allonghiai su camminu. Totori fit tentau de si ponni impari a sa cambarada, ma totu a una borta si fit arregodau de su primu contzillu: no lessis s’arruga becia po sa noa e si fit negau cun d-una scusa. Pustis de ai fatu pagu tretu in sa ia sua, aiat intendiu scupetadas e tzerrius. Sa cambarada de genti fit arruta in is manus de is bandidus chi aiant bociu a totus e furau su dinai. “beneditu siat su meri” – aiat pentzau Totori- “cun su contzillu cosa sua m’at salvau sa vida”, e sorigau aiat su camminu. Candu fit acanta de iscurigai, s’omini si fit postu a circai unu logu aundi nci passai sa noti e, biendi ca in d-una domu chi fit in su satu si biiat luxi de sa fentana, aiat pichiau a sa pota. Su meri de sa domu dhu aiat fatu intrai e dhu aiat cumbidau a cenai, e pustis chi is dus ominis aiant acabau de papai, su meri de sa domu, aiat pigau una crai, aiat obetu un’aposentu e ndi aiat fatu essiri una femmina, chi, de comenti camminàt istumba istumba, si cumprendiat chi fit tzurpa. Lompia a sa mesa, sa femmina si fit setzia. Intzandus su meri aiat pigau una cicara fata cun is ossus de sa conca de unu motu, dha aiat prena de cixiri cotu e dh’aiat donada a sa femmina impari a un’arrogh’e canna chi sebiat po cullera. Pustis chi sa femmina aiat acabbau de papai, s’ommini dh’aiat torrada a criai in s’aposentu. Pustis ancora, biendi ca Totori no bogat mancu mesu fuedhu, su meri dhi aiat pregontau: “ Ita pentzas de su chi as biu”? E Totori, arregodendusì su segundu contzillu de Salamoni, no ficas corrus in fatus allenus, aiat nau: “chi sa mertzei fait in custa manera bolit nai ca una arrexoni nci depit essi”. “Sa femmina chi as biu” – aiat nau su meri – “ est mulleri mia. Candu deu nci essemu a traballai, issa faiat intrai in domu un’atru omini. Una bella dì dhus apu agataus crocaus impari, apu bociu a issu e a issa dh’apu intzrupada. Sa cicara est data cun sa conca de su fancedhu e sa canna chi imperat po cullera est cussa cun sa cali apu intzrupau a issa. Ita pentzas tui? Apu fatu beni o apu fatu mali?” E Totori aiat nai:” Chi po fusteti est bonu diaici, eis fatu beni!” “bravu” – aiat torrau su meri- “chi aiast nau ca emu fatu mali, emu bociu a tui puru!” . E Totori in intru de sei aiat penzau a Salamoni e a su segundu contzillu cosa sua chi dhi aiat salvau torra sa vida. S’incras, de bonu mengiani Totori si fit torrau a poni in camminu e, pustis de atras dua dis, a pat’e a merìciu fit lompiu acanta de domus sua e aiat biu is fentanas prenas de luxi e in sa domu dhoi fit aria de festa. De fora, pustis, aiat biu ca sa mulleri cosa sua fit acanta de sa fentana e ca fit fendi carinnias a unu bellu piciocu.In cussu momentu aiat intendiu su fogu de sa fenga artziendinci a conca e su primu pentzamentu fit istetiu cussu de brintai a domu e de bociri a totus, ma, in su matessi momenti dhi fit beniu a conca s’urtimu contzillu de Salamoni: Su feli de oi lassadhu a crasi, e aici aiat fatu. Pustis chi si fit calmau, fit passada una becia in sa ia e Totori dhi aiat pregontau ita fit sa festa chi si biiat aintru de sa domu e sa becedha dhi aiat nau ca sa festa fit ca poita cussu piciocu chi si biiat de sa fentana, chi fit fillu de sa femmina chi dhu fit fendi craritzias, aiat cantau missa po primu borta propriu sa dì. S’omini cuntentu de cussas novas aiat pentzau ancora una borta a sa bonesa de is contzillus chi Salamoni dhi aiat donau, pentzendi chi mai aiat spendiu dinai aici beni. Intzandus aiat pichiau a sa porta e sa femmina dhi aiat fatu una gandu festa impari a su fillu chi no dha’aita arreconotu. Pustis, candu si furint setzius a papai, si fit arregordau de su pani chi Salamoni dhi aiat donau cun s’arrecumanditzia de dhu segai in domu sua. Aici, segau su pani, aiat agatau aintrus is trexentus iscudus chi Srebestianu nde dhi aiat pigau po fai in manera chi Totori s’arregodessit de is contzillus arricius.

Mi piace:
Mi piace Caricamento...
Correlati