Ajo’ a Fuedhai. Sa paristoria de S’ammutadori.

Questa settimana vi proponiamo un secondo racconto del nuovo ciclo “Ajò a fuedhai” che l’Associazione Culturale e di Promozione Sociale “Sinnai e Dintorni” promuove al fine di diffondere e valorizzare la lingua sarda e le ataviche tradizioni  della nostra terra.

Anche questo racconto, come quelli precedentemente pubblicati, appartiene alla tradizione sarda e fa parte della corposa collezione raccolta nel tempo e riproposta in limba sardo-campidanese da Bruno Orrù, esperto conoscitore sinnaese della lingua e cultura della nostra terra.

Oggi Bruno ci presenta un altro “Spirito” della tradizione, intitolato “S‘ammutadori“.

Ricordiamo che chiunque fosse interessato può accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “ Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

(Luca Olla)

S’ammutadori 

Si creiat chi s’Ammutadori, tzerriau puru Ammuntadori – Ammutaroi – Garriatori Muntadori, fessit unu ispiritu, casi unu dimoniu, chi carriàt s’omini o sa femina, candu custus furint dormius, allupendidhus e portendi bisus de disisperu. Is pastoris timiant a si dromiri asuta de is matas, po no essi carrigaus e allupaus de s’ammutadori. Essendi unu spiridu, nemus est bonu a nai comenti siat de figura, ma fit timiu meda e sa sola manera de dhu binci, fit cussa de nai is brebus.

Is pipius, giai de pitica edadi, beniant abituaus a pregai cun is brebus contras a s’ammutadori prima de pigai sonnu. Custu brebu chi sighit ponit sa gelosia comenti chi siat su mori po su cali arribat s’ammutadori:

Sa Gruxi de Santu Valentinu

Dereta che fila

che fila dereta

Maladitu chini mi imbidiat

e chini m’at a imbidiai

Chi tengat oscuru mali,

iscuru che in sa buca

is origas de istupa

origas che pruini spaniolu

totu ndi essat foras

francu s’evangelista

chi stait in su cosciunu

in su coscin’e su letu

Bonu est Santu Larentzu.

Santu Larentzu est bonu

chi fait bonu su sonu

Cun su caboni at sonau

s’ammutadori dh’agatint unfrau.

Comenti narat  A. Liori in su libru “Demoni, miti e riti magici della Sardegna”, in su brebu chi eus apena biu nci sunt fuedhus chi no si cumprendint e chi parint postus aici tanti po essi postus: Santu larentzu est bonu, chi fait bonu su sonu, cun su caboni at sonau…… parit propriu chi no bollat nai nudha, comenti parit no bollat nai nudha: is origas de istupa, origas de pruini spaniolu e, is istudiosus no ant ancora agatau su chi acapiat a istrintu custas frasis.

Po si salvai de s’Ammutadori is pipius imaprànt custa pregadoria puru:

“In custu letu mi pongu

e cun Deus mi cumpongu,

E cun nostra Sennora

po passai noti e bon’ora,

Mi crocu in su letu

cun s’Angelu perfetu,

Cun s’Angelu cantendi

Gesu Cristu Predichendi

Cun sa luna a su lugori

e de su soli in su splendori.

Biau Santu Srabadori

Cun Santu Serafinu

Mi donet bonu camminu

E a Deus preghendi

S’Ammutadori stesiendi.

Est ladinu ca in sa pregadoria Cristiana sunt istetius ammesturaus arrgus de traditzioni pagana, coment’e sa luna e su soli, ma, sa luna e su soli sunt partis chi agataus cun meda facilidati in is preghieras cristianas: “Bella Tu sei qual sole, Bianca più della luna…. (po sa Madonna).

Pustis, cun su passai de su tempus, dognia arrastu paganu sparessit de is preghieras po s’Ammutadori, coment’e in custa:

“Cuatru spuntonis su miu letu

cuatru Angelus mi faint profetu,

Dus sunt a peis in dogniora

Dus sunt a conca cun nosta Sennora

e a mei nant Dormi e riposa

no tengas paura de peruna cosa,

no tengas paura de su buginu

ca nc’est cun tui Santu Serafinu,

In c’est cun tui s’angelu Biancu

Chi est impari a su Spiridu Santu.

Is Santus de Deus e Santa Maria

Totus impari mi siant cumpangia.

Angelu e Deus me in custu niu

Siast po sempri custodi miu,

Protegimidhi de dognia nui

ca deu mi seu donau (o donada) a tui.

Ma, nareus totu su chi boleus, sa mescina prus forti e potenti, po sa genti, abarrat sempiri su primi brebu.

Po serrai podeus nai ca s’Ammutadori est unu dimoniu chi traballat candu seus dromius e si fait intendi comenti chi siaus privaus de su respiru e picigaus a su letu. S’est mai capitau de fai su bisu chi si parit di essi scidus e de no arrennesci a si movi? In cussu momentu si pigat su disisperu, estis a bolli tzerriai ma no nci arrennexeis, no arrennexeis a ndi essiri de su letu e si pari de portai unu pesu in is piturras?….. In cussu momentu s’Ammutadori est apitzus de bosus.

Jaja mia, chi fit maca po custus contus (casi cant’e a mei) mi contàt ca una di si ndi fit scidada aintr’e noti, e mancai potessit su scapoloriu, no arrennesciat a si movi, a respirai e a oberri is ogus. Circàt de txìzerriai po ndi scidai a Jaju, ma de su guturu cosa sua no bessiat sonu. Intzandus, aiat cumintzau a pentzai a su brebu de is cuatru angelus e sei sei aiat cumintzau a oberri is ogus e, comenti dhus aiat obertus, aiat biu una puba niedha, casi fata de fumu, a origas a punta e dus corrus in fronti, setzia a pitzus de issa e dhi fit crachendi is piturras cun is manus. Aici, mancai disisperada de sa timoria, aiat sighiu a nai su brebu de is Agelus finas a candu fit arrennescia a fai sparessi cuss’umbra. Comenti si fit sparessia s’umbra, nci aiat ghetau unu tzerriu aici forti chi Jaju Giuannicu si ndi fit strantaxau de s’assichidu pregontendi ita fit sutzediu e, comenti Jaja dhi aiat nau ca dhoi fit s’Ammutadori, Jau aiat nau:” Gei naru ca ses pretocada de su matedhu de Deus” e girau si fit de costau torrendusì a dromiri.

ammutadori1

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...