Questa settimana vi proponiamo una serie di esercizi che l’esperto sinnaese di lingua campidanese Bruno Orrù consiglia ai lettori che volessero consolidare quanto appreso dalle lezioni di grammatica sino ad ora pubblicate nella nostra rubrica di diffusione e valorizzazione della lingua sarda.Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui.
Buona lettura e serena domenica a tutti.(Luca Olla)
In totu custu tempus esu circau de biri impari, is cosas prus importantis de sa lingua cosa nostra, de seguru non eus tocau, a fini a fini, totu su chi porit essi sa grammatica de sa lingua cosa nostra, ma, is chi anti sighiu de primintziu, porint nai de conosci calencuna cosa in prus. Est ladinu puru ca, no totus, porint essi di acordiu cun su chi apu iscritu e sustenniu deu, nci sunt diferenti currentis de istudiosus (deu no seu unu studiosu, seu unu studenti) e, lassendi a parti sa chi est s’imbudrugu de sa chi tzerriant “limba comuna”, titu is atras currentis, a pati piticas diferentzias (calencuna imperat FIT e calancuna FUT, tanti po ndi nai una) atobiant totus a su matessi risultau: Sa lingua Sarda est una e una feti, formada de diferentis fuedhadas, chi sunt is piessignus de sa lingua matessi”.
Ebenis, pusti de ai nau custu, circaus immoi de imperai in sa mellus manera su chi eus aprendiu, lassendi a dogniunu sa facultadi de andai, de sei, prus a fundu in is argumentus. Sa bonanima de Mons. Cadeddu de Sinnia (issu sì ca fit un’espertu), poniat unas cantus regulas a chini s’acostat a iscriri sa lingua sarda:
-
su fuedhai est diferenti de su scritu, su scritu est diferenti de su fuedhai;
-
no imperai mai fuedhus de is calis no conosceus su chi bolint nai;
-
tenei sempiri acanta unu vocabolariu de sa lingua sarda (e oi in dì nd’agataus in internet cantu ndi boleus).
E teniat arrexoni, poita eus biu ca:
-
chi naru SUGASU depu iscriri SU CASU, chi naru SAVENTANA iscriu SA FENTANA, chi iscriu SCETI, no sciu de ita seu fuedhendi chi no iscriu s’acentu cosa sua (scéti = solo – scèti = farina)
-
Est ladinu ca chi deu imperu su fuedhu ladìnu sciu ca issu bolit nai CHIARO e no LATINO
-
e po urtimu, su vocabolariu, scieus totus s’utilidadi cosa sua.
Deu immoi si propongu unus cantus esecitzius. Una di poneus is esercitzius e sa borta chi sighit poneus sa solutzioni….. chi boleis ispassiaisidhi.
PRIMU ESERCITZIU
Ponèi s’acéntu còsa intzoru a is fuèdhus chi sìghint:
Camminant (passau) – Camminant (presenti) – oru (orlo) – fentana – ampudha – calafrigu – samunai – panteus – cratzonis – cammisa – nebredha – mrexani – Maxia – cerexa – Ceraxa – bandoni – ajo – arru – carru – porru – corru – corrudu – mammai . Babbai – jaju – fradili – cuili – aresti – modhi – modhitzi – crabili – crabaxu – pastori – messaiu – oberiant – cabitzali – sulladori – sciulliadori – serradha
tràdusi in giùsta manèra is fràsis chi sìghint:
-
non mangiare le pere crude;
-
ho raccolto duecento chili di mandorle dai mandorli;
-
Ci sono molte mosche in casa;
-
In questo campo ci sono patate;
-
non mangio i corbezzoli raccolti da terra;
-
Le ciliegie mature sono più buone;
-
non mangio uva nera;
-
ho riempito un cestino di prugne;
-
con le prugne ne ho riempito un cestinol.
Cìrca su chi bòlint nài cùstus fuèdhus in Italiànu
-
Samunài =
-
Picapànis =
-
Pòtecaria =
-
Ullèras =
-
allumafògu =
-
Matèssi =
-
Bùtu =
-
Ajòni =
-
oll’è armànu
-
màdri
tràdusi in giùsta manèra de su sàdru a s’itàlianuTitia
Titia titia
su frius de cudha tzia
su frius de cudha strangia
chi bentit sa castangia
chi bendit sa nuxedha,
sona sa campanedha
sonadha a foti a foti
chi s’intendat a monti
a monti in su cunventu
chi no dhoi tochit bentu
ne bentu ne istracia
titia titia
su frius de cudha tzia