Ajo’ a Fuedhai. Su contu de sa femmina acabadora.

Questa settimana vi proponiamo una nuova storia in limba sardo-campidanese ospitata nella nostra rubrica “Ajò a fuedhai”

Sa femmina acabadora è una delle figure femminili che sono realmente appartenute alla storia sarda. 

Ringraziamo Bruno Orrù per averci inviato un altro dei pezzi della sua corposa collezione raccolta nel tempo.

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

(Luca Olla)

Sa Femmina Acabadora

Su doveri de sa Femmina Acabadora fit cussu de portai sa morti a sa genti in angonia.

Su fuedhu Acabadora benit de su Spagniolu “Acabar” = finire.

S’Acabadora fit una femina chi beniat tzerriada de is parentis de su muribundu (mascu o femina chi fessit) po fai in manera chi, donendidhi sa morti, custu acabessit de sunfriri. Custa usantzia, in Sardignia, parit, siat acabada giai de medas annus, is urtimas provas chi teneus (poita nci sunt is paperis chi dhu atestant) sunt de una acabadora de Luras in su 1929 e unu fatu de Orgosulu in su 1952. In Luras, s’acabadora ait bociu un’omini de 70 annus e fit istetia denunciada de calencunu po gelosia, ma no fit istetia cundennada poita, siat su Procuradori de Tempiu Pausania, siat is Carabineris e siat sa Cresia, aiant nau ca sa femina ait fatu unu gestu de piedadi e prenu de umanidadi.

Si contàt ca sa femina acabadora, po s’arti cosa sua, imperessit una matzoca de ollastu, opuru unu giualedhu de linna, o una sula, o, tali bortas, si narat chi allupessit su muribundu cun su coscinu e stringendidhi su tzugu.

Ma comenti sutzediat s’urtima parti de s’acabu no est documentau in perunu logu, poita s’Acabadora depiat, po fortza, abarrai sola cun su muribundu. A dognia manera, si contàt ca chi unu muribundu chi aiat giai pigau is ollus santus, no moriat e sighiat a sunfriri, beniat tzerriada, de parti de is parentis prus a istrintu, s’acabadora, sa cali, prima de totu, pregontàt chi de s’aposentu a nca fit su muribundu, ndi fessint bogaus totus is sinnus de sa fidi, crocefissus, arrosarius, cuadrus e aici a innantis. Pustis, s’acabadora, abarràt sola in s’aposentu e poniat asut’e su coscinu unu giualedhu de linna, o unu petini o atra cosa acapiada a su mundu de su traballu, po biri chi su muribondu teniat ancora gana de bivi e, chi custu fessit istetiu, su maladiu sanàt, e pustis ai fatu is brebus cosa sua, si ndi bandada. Pustis de una o duas dis, chi su muribundu no fit torrau in saludi (cosa difitzili meda) beniat avvisada s’Acabadora. Custa lompiat a su noti, cun is ainas cosas suas beni cuadas (si narat chi, tali bortas, is ainas beniant lassada pogiadas a pat’e foras de sa fentana de s’aposentu de su muribundu), totu bistia de niedhu e cun sa faci ammantada e, bogaus is parentis de s’aposentu, abarrat sola cun su muribundu po dhi fai acabai sa penitentzia. Pustis lassat s’aposentu e salludàt is parentis. S’ati cosa sua no beniat pagada cun dinai.

TZIA BRABARA SULAS

Tzia Brabara Sulas, fit una femmina de pagu prus de corantacinc’annus, fit abarrada fiuda de apena coiada e nci passat sa vida accudendi s’otixedhu cosa sua, su bestiaminedhu e fendi callencuna giorronnada de itzeraca in is domus allenas. No podiat nai di essiri arrica, ma sa vida nci dha passàt su matessi. Teniat una vocazioni, cussa de fai sa femmina acabadora. Totus dhu sciiant ma nemus ndi fuedhat. Teniat beni stugiada in domu sua su “Matzocu de ollastu” e unu “Giualedhu” de linna, traballau a gotedhu, a iscusiu, aintr’e cresia in d- una cenabara Santa. Unu mengianu, tzia Brabara, fit cuncodrendusì unu pagu de arrecatu, candu aiat biu cust’omini, foresu, camminendi concas a sa domu cosa sua. Biendhidhu, Tzia Brabara aiat giai cumprendiu ita fit su chi cuss’omini boliat de issa, ma, tanti po arrespetai su connotu, fit abarrada attendendi is forredhus. “Tzia Brabara Sulas”? Aiat nau s’omini appena lompiu. “Avanzidi” aiat arrespustu issa. “Nossi, no mi istentu” aiat torrai cudhu “Seu beniu po dhi nai ca in Cuatuciu, in domu de tziu Pistis, nc’est abbisongiu de sa presentzia de sa mertzei”! “Bandat beni”, aiat nau Tzia Brabara, “comenti disiggiais. Bandit in bon’ora”.

A pati de mericedhu Tzia Brabara, pustia ai postu in sa bisciaca chi potàt asuta de su deventali su giualedhu de linna, si fit posta in camminu po andai a domu de is Pistis de Cuatuciu. Lompia, fit intrada e acumpangiada dha aiant a unu aposentu aundi dhoi fit, un’omini crocau, in d-unu bangiu, adollimendi e preghendi a Deus de nde dhu pigai. Abarrada sola, tzia Brabara, aiat pigau su giualedhu de linna e postu dhu aiat asut’e su coscinu de s’omini. Su giuali fit su sinnu de su traballu de s’omini e, su maladiu, intendendi sa presentzia de su giuali, chi ancora fit acapiau a-i custu mundu, aiat a essi sanau. Postu su giuali, Tzia Brabara, aiat nau is brebus cosa sua, pustis, essia de s’aposentu, aiat nau a is parentis: “aintr’e duas dis, feimì isciri”. E furriada fit a sa bidha cosa sua.

Pustis de duas dis, su matesi omini, fit torrau a domu de tzia Brabara e custa, cumprendendi ca su maladiu no fit torrau in sei, aiat nau: “at a essi po cras a noti… arretiraindi de s’aposentu totu is immaginis, is istatuas, is arrosarius e tupai is isprigus a muncadoris tanaus”.

S’incras a meridhi, imbodhicau su matzocu in d-unu muncadori, beni bistia de niedhu e cun sa facci mesu cuada de unu muncadori, custu puru niedhu, fit calada torra a Cuatucciu. Comenti fit lompia a domu de is Pistis, aiat poggiau s’imbodhicamini cun su matzocu in su liminaxi de sa fentana de a nca fit su muribundu e pichiau aiat a sa porta. “Ave Maria” aiat nau e, sentza chi nemus dhi naressit mesu fuedhu, impunnada fit a s’aposentu. Aiat serrau sa porta, obetu sa fentana e pigau su matzocu. Pustis si fit ingenugada acanta de su letu e aiat cumintzau a sciolli prebus e pregadorias, pustis ancora, si ndi fit strantaxada, aiat crocau a una pati sa conca de su muribundu e, cun manu firma, aiat tzacau una sciorrocada de matzocu a sa memoria de s’omini, su cali, in su momentu, aiat spaciau de sunfriri.

Torrau a ponni su matzocu in su liminaxi de sa fentana, tzia Brabara, si fit imbussata beni ghetendusì s’ala de sa gunnnedha in conca e, bessia de s’aposentu aiat nau: “torrai a ponni is immaginis e pregai po s’anima cosa sua”. E isparessia si fudi.

Acabadora

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...