Ajo’ a Fuedhai. Su contu de sa femmina acabbadora. Terza parte. Approfondimenti e soluzioni degli esercizi di grammatica.

Femmina Accabadora: le precedenti due pubblicazioni hanno suscitato interesse e curiosità, speriamo che anche questa terza parte non sia da meno.

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

(Luca Olla)

Ecu s’urtima parti de su chi bos bolu nai de sa femmina acabbadora…. s’argumentu no ispaciat innoi e, dogniunu, chi est interessau, porit agatai testus po aprofundiri s’argumentu. Si dongu po finas is risultaus de s’esercitziu.

chi si aiat popostu.

 Articolo in lingua Sardo-Campidanese curato da (Bruno Orrù)

Acabbadora1
Su Matzolu

Po pori biri e toccai su solu matzolu chi ancora est nodiu e si porit ammirai, tocat a bandai a sa bidha de Luras aundi est allogau in su museu de sa matessi bidha. Su matzolu est una aina de linna de olastu, chi beiat imperau de sa femmina acabbadora, po sciundai sa “memoria” de su muribundu, fendidhu morri in su momendtu. Su diretori de custu Museu, Pir Giacumu Pala, contat: “fit s’annu 1981 e sciemu, ca poita mi dhu aiant nau, ca s’acabbadora aita cuau is ainas cosas suas in d- unu muru a bullu chi faiat parti de sa chi furit istetia sa domu cosa sua. Un’omini beciu dhi aiat fuedhau de custa femmina, ma no arregordat su nomini, ma pustis de ai circau po tempus e tempus, ecu de mesu de is pedras essiri custu arrogu de linna, parit unu martedhu, parit de ferru, ma est ollastu. Candu fit s’ora e su muribundu sunfriat sentza de arrennesci a morri, arribàt s’acabadora, lassàt su matzocu in su liminaxi de sa fentana de s’aposentu a nca fit su muribundu, brintàt in sa domu, castiat cun is ogus cosa sua dognia parenti po cumprendi chi dogniunu fessit di acordiu, pustis cumandàt chi totus is santus e is immaginis, fessint bogadas de s’aposentu. Fatu custu, totus bessiant a foras e issa, sola cun su muribundu, pigadas is ainas, sa matzoca, de su liminasci de sa fentana, si poniat a conch’e letu e, pigada sa conca de su muribundu, dha furriat a sa manu sua e, cun d- unu corpu de sa matzoca a sa “memoria”, poniat fini a s’angonia. Pustis, torrat a poni in ainas in su liminaxi de sa fentana, essiat a nca furint is parentis e naràt “Deus est innoi” e si ndi bandàt.

Su Ammentu o Memorias

Candu una femmina acabbadora beniat itzerriada, in cali si siat manera depessit arribbai a otenni sa morti de su maladiu, sa prima cosa chi faiat, apena lompia a sa domu, fit cussa de s’assegurai, sentza de fuedhai ma feti cun d-una girada de ogus, chi totu is parentis istrintus (chi si depiant fai agatai in sa domu) fessint di acordiu po truncai s’agonia de su muribundu. Ottenta custa siguresa, sa femmina acabbadora ndi faiat bogai totu is immaginis de is murus o de pitzus de sa mobilia e, chi su muribundu aiat arriciu is Ollus Santus, custus ndi beniant istrexus cun d-unu pannu infustu. Fatu custu, s’acabbadora nci bogat totu is parentis de s’aposentu e, abarrada sola cun su muribundu, si setziada acanta de sa conch’e su letu e cumintzàt a fuedhai a s’origa de su muribundu arregodendidhi (ammentu = arregodu – fai memoria = arregordai) totu is cosas malas chi custu aiat cummitiu in sa vida cosa sua, in sa sperantzia chi custu fessit motu de su disisperu po su chi aiat cummitiu.

S’allupamentu

 A giru de su 1950, si contàt ancora ca s’acabbadora bandàt a nca fit necessaria s’opera sua po ponni fini a is turmentus. Maria Fiori, nascia in su 1902 e morta in su 1996, est istetia una de is pagus persona chi ant assistiu a s’allupamentu de parti de s’acabbadora, e contàt: “S’acabbadora no fit istimada, ma nisciunus dhi portàt odiu…. nemus cumbitàt cun issa, ca poita issa bociat sa genti, issa serbìat, ca poita , a-i cussus tempus no nci furint mexinas. Candu is parentis dha tzerriànt (a s’acabbadora), issa arribàt, bistia de niedhu, ndi fiat pinnigai totu de s’aposentu e, chi su muribundu portàt is ollus Santus, custus beniant istrexus, pustis, abrrada sola, s’apatàt a conch’e letu e stringiat sa conca de su muribundu in mesu de is cambas cosa suas e dh’anninniàt comenti chi fessit unu pipiu… dhi cantàt is matessis anninnias chi dhi aiat cantau sa mamma candu fit piticu, aici, su muribundu, torrau pipiu, in mesu de is cambas chi, po figura, dhi aiant donau sa vida, beniat allupau, mancai cun s’agiudu de unu coxinu,

Una Femmina de Belvì, oramai morta, contat de una acabbadora chi beniat tzerriada “Su Crobu” e ca custa, in su 1922 aiat mortu su fillu de tali Antiogu (no ha nau su sangunau), allupendidhu in mesu de is coscias cosa sua. Custa Famiglia fit in gherra cun d-una atera famiglia e, in su momentu de sa morti de su piciocu (feriu a morti de is nemigus) aiat postu custa cantzoni: “Su figiu e Antiogu mortu in coa ‘e crobu tinni eto ‘e fogu tinne eto e a sinferru t’imbeto” (Su fillu de Antiogu est mortu in coa de su Crobu (s’acabbadora), t’apu a cuberri de fogu, de fogu ti cubrexu e in s’inferru t’abetu”

Primu esercitziu

Ponèi s’acéntu còsa intzoru a is fuèdhus chi sìghint:

Camminànt (passau) – Cammìnant (presenti) – óru (orlo) – fentàna – ampùdha – calafrìgu – samunài – pantèus – cratzónis – cammìsa – nebrèdha – mrexàni – Maxìa – cerèxa – Ceràxa – bandòni – ajò – arrù – càrru – pòrru – còrru – corrùdu – mammài . Babbài – jàju – fradìli – cuìli – arèsti – mòdhi – modhìtzi – crabìli – crabàxu – pastòri – messàiu – oberìant – cabitzàli – sulladòri – sciulliadòri – serràdha –

tràdusi in giùsta manèra is fràsis chi sìghint:

 non mangiare le pere crude; = no papu sa pira crua

  • ho raccolto duecento chili di mandorle dai mandorli; = in in mindulas apu arregotu duxentus chilus de mindula opp. De is mindulas apu fatu duxentus chilus de mindula
  • Ci sono molte mosche in casa; = nc’est musca meda in domu
  • In questo campo ci sono patate; = in custu campu nci sunt patatas
  • non mangio i corbezzoli raccolti da terra; = no papu ollioni arregotu de terra opp. Ollioni arregotu de terra no ndi papu
  • Le ciliegie mature sono più buone; Sa cerexa cota est prus bona
  • non mangio uva nera; = no papu axina niedha
  • ho riempito un cestino di prugne; = apu prenu unu scatedhu de pruna
  • con le prugne ne ho riempito un cestinol. = de sa pruna nd’apu prenu unu scatedhu

Cìrca su chi bòlint nài cùstus fuèdhus in Italiànu

 Samunài = lavare con acqua (riferito alle persone)

  • Picapànis = impacchi
  • Pòtecaria = farmacia
  • Ullèras = occhiali
  • allumafògu = fiammiferi
  • Matèssi = lo stesso, il medesimo
  • Bùtu = parte della ruota del carro da dove si dipartono i raggi
  • Ajòni = parte del giogo dei buoi che serve per fissare il giogo al carro
  • oll’è armànu = olio d’oliva
  • màdri = scrofa

tràdusi in giùsta manèra de su sàdru a s’itàlianuTitia

Titia titia                                                             brr brr

su frius de cudha tzia                                        il freddo cha ha quella signora

su frius de cudha strangia                                il freddo che ha quella forestiera

chi bentit sa castangia                                     che vende le castagne

chi bendit sa nuxedha,                                     che vende le noccioline,

sona sa campanedha                                      suona la campanella

sonadha a foti a foti                                         suonala forte forte

chi s’intendat a monti                                       che si senta (sino) al monte

a monti in su cunventu                                     (sino) al monte nel convento

chi no dhoi tochit bentu                                    (dove) non arrivi il vento

ne bentu ne istracia                                         ne vento ne raffiche di pioggia

titia titia                                                            brr brr

su frius de cudha tzia                                       il freddo cha ha quella signora

Acabbadora2

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...