Ajo’ a Fuedhai. Terra bona e terra mala.

Dopo la pausa festiva riparte la rubrica dedicata alla lingua sarda, l’appuntamento settimanale di narrazioni, grammatica e tradizioni sardo-campidanesi dedicato agli appassionati della lingua curato dall’esperto sinnaese Bruno Orrù.

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

Pustis de ai agaatau andi est sa terra, s’omini chi bivit de su traballu de sa terra depit imparai a connosci sa calidadi de sa terra. Sa terra porit essi una terra bona o una terra mala, a segunda de sa calidadi de sa terra a segunda de s’acua chi dhoi est o chi dhoi porit abarrai e aici a innantis. Una terra porit essi:

  • Arrochilaxu, candu est prena de arrocas chi essint a pillu, s’arrochilaxu poriat essi Pilluràxu, candu is arrocas sunt sterrias paris a terra o telluràxuchi is arrocas sunt a puntas concas a susu;
  • Arenaxaterr’e arena, candu abarrat cun arena meda e grassa;
  • Mingiràrba, chi est una terra bianca e de pagru profetu o mingiràrba grassacandu est bianca ma bona;
  • Sabonatza, terra mala a traballai, tostada meda cand’est sciuta, apicigosa chi proit;
  • Braxa, chi est un ammesturu de terra niedha e bianca, terra bona po essi traballada;
  • Tuèrra, terra chi s’agatat in pranu, niedhutza, frisca e arrica;
  • Matroxìna, terra modhi, ma chi proit no si impastat ( narat: ses totu amatroxinau po inditai unu fracu chi si intendit modhi modhi);
  • Arruinali, tenta po essi terra bona;
  • Pillùra, terra de pagu spessori e chi no ingurtid acua, tenta po essi scadenti;
  • Grassatzerriada puru Terra Maìni, terra profunda, umida, arrica, bona de traballai;
  • Forti, terra profunda, umida, arrica e chi aguantat beni su lori;
  • Stasia, terra de pagu contu, sicorrada e pagu prufunda;
  • Niedha, terra niedha, umida in dognia tempus, prufunda e arrica;
  • Luàtza, terra imbroliona, parit bona a sa isura ma no serbit a nudha;
  • Paùli oPaùi, terra cun s’acqua a pillu chi no si porit traballai
  • Benatzu, terra bascia, chi si prenit de acqua candu proit, benit lassada a pastura, si dhoi agatant is abenadroxus(acua chi benit de asut’e terra). Dhoi crescit su giuncu e atras erbas de acua
  • infinis Mragangiòni candu est prenu de pedras, arrocas e tupas e no fait a dh’arai.

Is terras, ancora, porint essi:

  • obertas, candu sunt sent’e essi serradas,

Serradas, o cungiaus, candu sunt serrada. In sa parti cosa nostra, po serrai is terras, si imperànt massimamenti is cresuris, chi poriant essi de figu morisca, de arrù, de spin’e Cristi, de Modhitzi e aici a innantis. Sumuru a bullu, in is partis nostras, fit pagu o nudha imperau.

  • Una terra manna fit un’apetzamentu mannu de terra no serrau,
  • una tanca fit un’apetzamentu mannu de terra serrau,

 Una corria est un’arrogu piticu de terra e allonghiau.

  • Unu buconi est un’arroghedhu de terra pitichedhu,

 unu bogantinu est unu piticu arrogu de terra cun acua e de ortalitzia.

Comenti si mesutàt sa terra??

Sa cosa chi, prima de totu benit a s’ogu est ca in Sardignia, sa mesura de sa terra e sa mesura de is loris, fit sa matessi, su nomini e sa cantidadi chi beniat imperada po sa terra, fit sa matessi po sa fai, po sutrigu, ena, orgiu, cixiri e aici ainnantis. Sa diferentzia fit ca unu moi de terra teniat sempiri sa matessi misura, unu moi de loris, poriat cambiai in su pesu, est ladinu ca unu moi de trigu, in pesu, fit prus de unu moi de fai, ecu comenti fit:

cantidadi Terras Loris
MOI 4.000 METRUS QUADRAUS 40 CHILUS
CUARRA Sa metadi de su Moi 2.000 METRUS QUADRAUS Sa metadi de su Moi 20 CHILUS
CUARTU Sa de cuatru partis de unu Moi – 1.000 METRUS QUADRAUS Sa de cuatru partis de unu Moi – 10 CHILUS
CUARTUCCIU o MESU CUARTU Sa de otu partis de unu Moi –500 METRUS QUADRAUS Sa de otu partis de unu Moi 5 CHILUS
IMBUDU Sa de seixi partis de su Moi 250 METRUS QUADRAUS Sa de seixi partis de su Moi DUS CHILUS E MESU

In custa manera teneus ca unu etaru de terra (10.000 metrus cuadraus) est fatu de DUS MOIS E UNA CUARRA (4.000 +4.000 + 2.000), comenti unu cantari de loris (100 Chilus) est su matessi fatu de DUS MOIS E UNA CUARRA (40 + 40 + 20), pustis spassiaisì bos aterus a cumponi mesuras.

Est meda fatzili chi su fatu chi is mesuras de is terras e is misuras de su lori, tengant su matessi nomini e su matessi valori, bengat, no tanti de sa mandronia de circai nominis diferentis ma ca poita ant inditau sa cantidadi de lori chi serbiat po semenai una terra cun sa cantidadi de sa terra matessi. Aici, spatinau a manu, po semenai unu moi de terra serbiant coranta chilus de trigu o de atru lori, o berus siat unu moi de trigu, e aici po is atras mesuras.

 

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto Twitter

Stai commentando usando il tuo account Twitter. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...