Ajo a Fuedhai: cundennaus po essi istetius Coga o Cogu.

Riprendiamo l’argomento della scorsa settimana: “Sa Coga” e su “Cogu”. Come si arrivava alla condanna? Alcune precisazioni sono necessarie per poter comprendere bene l’argomento: Bruno Orrù ci aiuta in questo.

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica in lingua sardo-campidanese “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 

(Luca Olla)

aut2

Fonte Immagine Web

Candu unu beniat acusau de essi Cogu o Coga, in Sardignia puru, chi s’agatàt acapiada a istrintu cun s’Incuisitzioni de Ispagnia,chi beniat “avverada” sa curpa  cosa sua (giai sempiri), depiat “ABIURAI” o, po mellus nai, depiat avverai de fronti a su tribunali, ca renuntziàt a is ideas cosas suas, po torrai in is bratzus de sa religioni Cristiana.Nci furint cuatru maneras de “abiuru”:

DE LEVI: furint obbligaus a dhu fai totu cussu chi furint feti suspetaus di eresias;

DE VEHEMENTI: Furint obbligadas a fai custu abiuru totu cussas personas chi aiant donau, a atras personas, motivu po depi dubitai de sa fidi cosa intzoru;

DE HAERESI FORMALI: custu abiuru depiat essi fatu de totus cussus chi, de volontadi intzoru aiant lassau sa fidi cristiana o chi furint connotus po essiri ereticus;

DE VIOLENTA SUSPICTIONE HAERESIS: Abiurànt in custa manera cussas personas chi furint suspetaus de eresias, po essi nau o fatu cosas chi podessint fai cumprendi a su giugi ca furint ereticus.

Is chi narànt ca boliat abiurai, chi no furint istetius processaus atras bortas, no beniant cundennaus a morti e beniant pedronaus. A pati cussus chi fiant s’abiuru de Levi, is atrus, po essiri pedronaus, podiant essiri obbligaus a pigai parti a sa cerimonia de is “PENITENZIATI”. Custa cerimonia pigàt su nomini de “AUTODEFE‘”. In custa cerimonia is penitentziaus, beniant obbligaus a bistiri su “SAMBENITU”, chi fiat una bisti groga cun d-una gruxi arrubia, posta de truessu, a innantis e una apalas, e in conca dhis fiant poni unu capedhu longu, aundi furint iscritas is curpas intzoru. Aici bistius, is penitentis, beniant portaus in prucessioni peri sa bidha, poi fatus artziai apitzus de unu palcu aundi beniat pregontau, a unu a unu, sa cunferma de boli abiurai e, aici, ndi beniat tirada sa scomuniga e furint in pasci cun sa cresia. A dognia manera, a segunda de sa curpa, mancai abiuressint, beniant aicetotu cundennaus a nai preghieras, a fai digiunus, a nde dhis pinnigai su chi possidiant, a si ponni, in dognia borta chi bessiant de domu, su Sambenitu, in manera chi totus sciessint ca fit unu penitenti o a sa presoni puru.

Chini no abiurada e persighiat in is ideas suas, beniat processau e cundennau a morti.

Chi unu si pentiat pusti di essi istetiu cundennau a morti, beniat allupau o impicau, pustis beniat abruxau e su cinixu cosa sua fuliau atrevessu. Chini no si pentiat de unu totu, beniat abruxau ancora biu.

Prima de lompi a sa cundenna a morti, is presoneris beniant portaus a sa tortura aundi siguramenti, aiant a essi cunfessau totu su chi su Giugi boliat intendi.

Medas personas in Sardigna sunt passadas in is manus de is incuisidoris e sunt istetias cundennadas, potzu nai de no ai ancora agatau de Sinniesus, ma, sentz’e circai totu sa Sardignia, si contu feti de is bidhas de acanta chi si porint interessai:

  • In Castedhu, Donna Cadalina Vacca, in su 1670, fudi istetia accusada de su Duca de Santu Germanu, de ai fatu preparau, de una grandu Coga, pruinis po dhu bociri. Arrestada impari a sa Coga fit sutzediu ca sa Coga aiat cunfessau e fudi istetia impicada, issa invecis aiat negau totu, fudi istetia torturada e poi mandada a s’esiliu impari cun sa filla cosa sua Serafina Vacca. – Gratzia Pola, penitentziada po Bruscerias in su 1675 impari cun sa filla Alleni Terres. – Matia Malla, de su biscinau Llapola, processau in su 1540, aiat cunfessau de possidiri unu dimoniu in intru de un’ampudha. – Pisabella Contene, cundennada a su autodefè de sa di trinta de dogniassanti de su 1593, aiat cunfessau de adorai su dimoniu. Abbruxada bia. – Micheli Orrù, Cundennau, in su 1618, a s’abiura de levi po ai fatu unu cuntratu cun su dimoniu. – Frantzisca Chigitortu, impresonada, in su 1650, in sa presoni de su Santu Offitziu, impari a is fillas Violanti Ana de 17 annus e Giuannangela Mura, de 14 annus, acusadas de ai circau unu scroxoxu a issas inditau de unu dimoniu, chi si presentada a issas, a bortas coment’e omini, a bortas coment’e femmina. Morint in presoni de is torturas.In Castelsardu, Cadania Curcas, Fit istetia penitentziada in su 1577. Aiat cunfessau de ai fatu unu cuntratu cun su dimoniu e di essi stetia sa fancedha cosa sua po tre annus e tres mesis. Aiat nau ca s’atobiu cun su Dimoniu fudi in d-unu logu tzerriau Badh’e s’Inferru. Aiat fatu autodefè su bintotu de maaiu de su 1577. –Cadania Mafulla, in su 1578 aiat cunfessau de ai pigau parti a su ballu de is mortus impari a is dimonius e mortus chi conosciat. Aiat fatu autodefè sucatodixi de mes’e idas de su 1578.

  • In Maracalagonis, Anna De Sesto e Giuanna Sesto, tot’e is duas cundennadas a morti po fogu, in su autodefè de su 1526, de fronti a sa catedrali de Castedhu, poita arreconnotas Cogas e fancedhas de su dimoniu, aiant cunfessau in sa tortura, ma no si fiant pentias in su autodefè.

  • In Munserrau (Pauli), Alleni Modello, cundennada a morti po fogu in su autodefè de su 1527, in cantu aiat cunfessau de essi Coga, de adorai su dimoniu e de eessi de custu fancedda. No si fiat pentia e dhi aiant postu fogu de fronti a sa Catedrali de Castedhu.

  • In Santu Sparau, Anneta Escuirru, coiada, de annus 50, denuntziada po 32 bortas gratziasa su editu de fidi de su binticuatru friaxu de su 1725. – Antonica Melis, fiuda, corantacuatr’annus, denuntziadda dexeseti bortas gratziasa su editu de fidi de su binticuatru friaxu de su 1725. – Cadania Casti, de 60 annus, denuntziada coranta bortas gratziasa su editu de fidi de su binticuatru friaxu de su 1725. Custa, arroscia, fudi arribada a si denuntziai de sei poita ca conosciat is brebu de s’ogu pigau e is rebus poi s dolooris. – Franytziscu Escuirru, dde 65 annus, penitentziau in su 1728, ca poita fudi connotu po essi Cogu, bonu a fai is “Nuus”. Custus furint una messcina chi arrennesciat a mai in manera chi is ominis no podessint crocai cun is femminas po fai faina. Fudi esteti acusau de tali Luscia Contini. Fudi esteti acusau puru de ai fatu morri, cun bruscerias e cun s’aggiudu dee su dimoniu, tali Diegu Cocody. Fiat mortu in presoni.

  •  In Sici (Dolianova), Srebestiana Fustamante, tzingara , processada po essi Coga e po fai sa mescina de su prumbu. Morta in is torturas.

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto Twitter

Stai commentando usando il tuo account Twitter. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...