Ajo a Fuedhai: curiosidadis de Pasca Manna.

Auguri di Buona Pasqua a tutti i nostri lettori!

Vi aspettiamo domenica 3 aprile con un nuovo argomento in lingua sardo-campidanese.

(Luca Olla)

 

Cras est Pasca Manna e no si bolu ammachiai sa conca  cun cosas chi pigant tempus e atentzioni.
Si fatzu is mellus norabonas po una bona Pasca in famiglia o cun chini boleis e si contu feti algunas curiosidadis. Bona Pasca.

Bruno Orrù

Sa Pipia de Caresima

2

Finas a sa metadi de su seculu passau, in Campidanu e, massimamenti, in Castedhu, s’intrada de sa caresima beniat sinnalada ca poita in is domus, e in is butegas si apicada Sa pipia de Caresima, chi fudi comenti chi fessit su cerevalliu de su tempus de pasca. Sa Pipia de caresima fudi comenti chi fessit una pipia de tzapulu, ma poriat essiri fata de pani, de arroba, de paperi o de cartoccia. Est fiat cun is bratzus obertus e, in dognia manu portàt unu pusci, opuru, unu pisci in d-una manu e una cadriga in s’atra. Ma su piessigniu prus mannu de sa Pipia de Caresia fiat cussu de portai seti peis: unu pei po dognia dominigu de caresima, unu po su dominigh’e prama e unu po sa Pasca Manna. Sa pipia de caresima beniat aprontada su merculis de cinixu e, dognia dominigu si ndi truncàt una camba, lassendi sa de mesu, prus grussa, po sa Pasca Manna. Passada sa Pasca Manna, sa pipia beniat arregorta, comenti s’arregolliat sa prama de su dominigh’e prama, ca poita si pentzàt ca depessit portai fortuna a sa domu e a sa famiglia.

S’Anguli

sSURBILE5

S’anguli, su cocoi chi conosceus totus e chi Jajas nostras faiant po su dominigu de Pasca Manna po essiri arregalau a is pipius, est cussu cocoi, totu beni traballau a punt’e ferrus, cun s’ou cotu in mesu. Ma fotzis madas no iscinti ca s’anguli, fiat unu pani antigu chi si fiat in is domus de is poburus ca poita preniat su stogumu e costàt pagu. Beniat imperau a prandi e beniat imperau coment’e smurtzu in su traballu de su satu. Poriat essiri fatu de tanti maneras, ma su prus connotu e imperau fiat s’anguli de cibudha. S’angulli de cibudha si faiat (e si fait ancora in medas logus, massimamenti in s’ogliastra), seghendu a fini cibudha meda, crocorighedha, tomatas friscas, arrescotu sicau, gedras e oll’e procu. Totu custu s’ammesturàt a sa farra e si traballàt comenti si traballàt s’mpastu po fai su pani. Si faiant is formas, a tipu civraxu e si coiat. In medas bidhas custu pani est ancora imperau e, in Elini, faint ancora sa festa de s’anguli de cibudha.

Su Nenniri

2

Totus eus intendiu fuedhai de Adoni e de su cultu cosa sua. In pagus fuedhus, po custu rituali, is sacerdotis Grecus e de s’Asia Minori, faiant a biri su sposoriu de Adoni cun sa “Dea Madre” e, totu sa genti sighiat custa rapresentatzioni, massimamenti is femminas. Beniat aici rapresentada sa morti de Adoni e a sa morti sighiant is atitidus e is prantus de is femminas. Po fai custa rapresentatzioni beniant aprontaus vasus de fundiscedhus de trigu, orxu e otalitzias, chi si sicànt giai luegus, po rapresentai su nasci e su morri de Adoni.

Su fai su nenniri est una de is traditzionis prus arrexinadas in Sardignia e chi si porit nai ca aprontai su nenniri est comenti fudi su aprontai is vasus chi serbiant po Adoni. In Sardignia s’est sempiri imperau su trigu, mancai, in dì de oi, calencunu costumat a imperai atrus loris puru. A giru de tres cidas prima de sa giobia santa, su trigu benit postu in sa terra preparada in d- unu testu, unu pratu, unu lavamanu e aici ainnantis, benit arruxau in abbundantzia e benit postu a su scuriu, medas dhu poniant asut’e su letu, in manera chi, is matixedhas, no biendi soli, crescint de unu colori prus grogu che bidri. Su nenniri beniat imperau po fai bellu su sepulcru de su Cristu (beniat imperau po fai bellu su giadrinu de Adoni). O po essi arregallau a parentis e amigus. Su nenniri otentu po arregalu, si poniat in sa mesa sa dì de Pasca Manna.

Ma po torrai a Adoni e a sa rapresentatzioni chi si faiat po issu, agataus ca in Sardignia, finas a sa metadi de su seculu passau, in sa bidha de Samugheu, si faiat propriu custa rapresentatzioni. Is piciocas de sa bidha, faiant prima su sposoriu de su deus cun d-una de issas, chi beniat nomenada priorissa, pustis prangiant sa morti de su deus e, po acabbai, faiant festa ca su deus fiat torrau a nasci. Custa festa si faiat po s’Assunta e, prima de custa data, is piciocas de dognia biscinau, sceberànt una de issas po aprontai su nenniri, in manera chi su nenniri fessit prontu po su cuindixi de austu. Su mengianu de su cuindixi, su nenniri aprontau beniat beni cuncodrau cun froris e trinas e paperi pintau e atras cosas e beniat portau de is piciocas de is bixinaus, in giru peri sa bidha, pustis, lompia totu sa genti in d-unu puntu artu foras de sa bidha, su nenniri beniat ispollau de is cuncodrias e beniat fulliau abascius. In custu momentu, sa chi faiat sa parti de sa sposa, cumintzàt is atitidus e is prantus, pustis impari a is atras piciocas cantàt sa cantzoni “sos frores de mortu”:

Nennere meu ollu,
nontesta crocas solu,
ca non ch’est s’amorada,
nennere iscartinadu!”

nennere meu,
nennere meu ollu!”

Andada seo a s’ortu,
e a biere a casteddu,
ca est nennere mortu,
pranghide, fedigheddu!
Intrada seu a ortu,
a tirare arenada,
nennere meu ollu,
mancau est a s’amorada!”

Pustis sa prucessioni bandàt a cresia po ascurtai sa missa, pustis de sa cali faiant sa processioni de s’Assunta. Custa manera de ammesturai sa cristianidadi a ritualis de s’antigoriu est abarrada bia finas a giru de su 1950 e, de seguru, est unu de is ritus antigus chi at biviu prus a longu de is atrus.

SURBILE 4

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto Twitter

Stai commentando usando il tuo account Twitter. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...