Ajo a Fuedhai: il mondo magico delle donne di Sardegna – Ultima parte.

Questa domenica vi propongo l’ultimo argomento sulle donne nelle leggende di Sardegna.

Il testo scritto in lingua sardo-campidanese è stato curato da Bruno Orrù.

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

(Luca Olla)

mazinas (1)

Fonte Immagine: Web

Maria Mangrofa

Candu fui pitichedhu, jaja mia, Maria Teresa Floris, chi dhi praxiant meda is contus de spirìtus, pantasimas e dimonius, mancai fessi timorada de Deus meda meda, mi contàt custu contu…

Unu tempus, in su pranu de aundi oi s’agatat Cuatucciu e Ceraxus, biviat una femmina mala e fengosa chi si tzerriàt Maria Mangrofa. Fit una femmina manna manna, meda prus manna de calisisiat femmina e prus leggia de s’annada mala. E no abastàt chi fessit leggia, ma fit sformada puru, narànt chi portessis duas titas aici mannas chi, po pori traballai nci dha sas ghetàt apitzus de is codhus po no dha sas frigai in terra.

Maria Mangrofa teniat unu pobidhu puru, Pepi Crassoni dhi narànt, Prus mannu de Maria Mangrofa e prus artu de su Cuccur’e Arritzoni, narànt ca feti is pabaristas de is ogus suus fetzessint umbra po tres ominis.

Furint arricus, possidiant terras, bestiamini, loris…. ma furint asurius e ingordigiosus e furint gullosus de petza de cristianus, massimamenti chi fit petza de pupiu. A i cussus tempus, Gesu Cristu calàt fatu fatu de su xelu po biri de acanta ita faiant is ominis, aici, calau in Campidanu, Gesus si fit atobiau cun Pepi Crassoni e dhi aiat nau: “ Fetzimì sa caridadi, bon’omini, donghimì un’arroghedhu de pani ca tengu famini meda”. “ Chi ses bonu a mi troci de dus passus, ti dongu su pani”, aiat correspustu Pepi e Gesus, chi totu podiat, dh’aiat trociu sentza de perunu traballau. “Bai a domu” – dhi aiat nau Pepi – “Dhoi est Maria Mangrofa e ti donat totu su pani chi disiggias”.

Lompiu a pitzus, Gesu Cristu, aiat biu custa femmina manna manna e leggia che su famini e dhi aiat nau: “fetzamì sa caridadi bona femmina, donghimidhu un’arroghedhu de pani ca tengu famini meda e potu su stogumu a ischiulus” – “Pani??” – aiat torrau Maria Mangrofa – “ti dhu dongu deu su pani a corpus de fusti a conca…. e chi no coidas a ti ndi andai, acabbat chi de tui ndi fatzu una bella xena… bai, baidindi in ora mala”!

A i cussus fuedhus, Gesu Cristu, biendu totu sa malesa chi maridu e mulleri portànt arrexinada, dhi naràt: “ no, in ora mala as a bandai tui, pobidhu tuu e totu su chi possidis”. Unu nau unu fatu e Maria Mangrofa, Pepi Crassoni e totu su bestiamini cosa intzoru, si furint stramudaus in pedra e, de sa dì, nant chi Maria Mangrofa torrit bia de tanti in tanti po ndi pigai is pipius chi no ponint in menti, po si dhu sus papai.

LUXIA ARRABIOSA

Luxia Arrabiosa est una femina chi agataus in medas contus de sa Sardignia, custa, chi benit tzerriada puru cun is nominis de Luxia Rajosa – Lughia Orgia – Orgia – Gorgia – Jorgia – Zorza, d’agataus in totu is contus aundi sa fenmina est de ispiritu malu i est pronta a fai mali a is atrus, ma, su prus de is bortas, Luxia Arrabiosa est cussa chi mudat sa genti e is cosas in perda. Algunas paristorias, comenti contat Claudia Zedda in su libru “Creature fantastiche della Sardegna”, Luxia arrabiosa est una femmina disisperada po ai perdiu is fillus e po custu grandu dolori si mudat in perda. Luxia est bruscia e fait bruscerias, est susunca, prena de imbidia e chi est amigada cun su dimoniu e nant chi siat cun is titas aici mannas chi dha sas imperat po mundai su forru e chi sa lingua siat aici manna ca dha imperat po inforrai su pani. Nant chi sa domu de Luxia siat sa omu e Orgìa, acanta de Esterzili

Una paristoria  de Ales còntat chi una dì, Luxia Arrabiosa, fendi su pani, aiat pregontau a sa filla de portai unu civraxu a su maridu chi fit traballendi in su satu. Sa filla, a i custa pregunta, aiat arrespustu ca no teniat gana e ca no aiat essi andada a su satu. Intendendu aici, Luxia, inchieta, aiat tirau unu fruconi concas a sa filla e custu, infrissendusì in terra, si fit mudau in pedra e sa filla, biendi custa bruxeria, aiat pigau su pani e curta fit a su satu e, de sa dì, no aiat prus negau nudha a sa mamma.

Un’atra paristoria còntat ca, in d-unu tempus antigu, nci fit una picioca tropu bella, chi si tzerriàt Luxia e chi, dognia cida, artziat a unu cucuru, tzerriau Prabanta, po fai su pani, poita ingunis dhoi teniat una domixedha cun forru e aposentu de mannixu. Po bandai a i custu cucuru, Luxia, in dognia borta, depiat passai ainanti de una gruta tzerriada “Acorru Frassu”, aundi biviat unu “Maschinganna” o “Ingannadori”, chi aiat postu amori po sa picioca, e, in dognia borta chi custa passada dha castiada a iscusiu e dha disigiada. Una dì, su Maschinganna, ndi fit bessiu de sa grutta e aiat postu infatu a Luxia e, essendidha sorigada acanta de su forru, aiat circau de aprofitai de issa. Luxia, assicada aiat provau a si difendi cun totu is fortzas chi teniat e aici, aiat pigau unu fruconi e aita infrissiu su Maschinganna chi, arruendi a terra si fit mudau in pedra, comenti in pedra si fit mudau su fruconi su forru e totu su chi dhoi fit acostau. Luxia perou no si fiat mudada in pedra, ma fiat  bessia de conca e, cun s’arrabiu chi portàt in coru po su chi fiat sutzediu, si fiat mudada, po sempiri in Luxia Arrabiosa.

IS MAMMAS 

Sempiri po fai in manera chi is pipius ponghessint in menti, si costumàt a dhu sus fai timi circhendi femminas, custa bortas tropu bellas, chi perou teniant su fitziu de ndi pinnigai is pipius chi no poniant in menti 

Sa mamma de su bentu

Sa mamma de su bentu fudi una femmina tropu bella, cun is pilus longus prus de issa, chi bolàt in s’aria portada de su bentu e candu, in is dis de bentu tropu forti, agatàt calencunu piciochedhu in is arrugas, chi furint essius sentza de ponni in menti de abarrai in domu, dhu sus acapiada cun is pilus cosa sua, nci dhu sus ghetàt aintr’e unu sacu chi portàt sempiri cun issa e nde dhu sus pinnigada po no ndhe dhu sus torrai mai prus. 

Sa mamma de su frius 

Est una femmina bella, arta, bianca che sa nì, cun is pilus de cilixia. Bandat a giru siat aintr’e dì che aintr’e noti, in s’ierru, fendi sicorrai s’erba e is ogus de is matas, abetendi chi calencunu pipiu, in is dis prus fridas, si ndi bandit a reulu mancai d’apint nau de s’abarrai in su callenti. Sa mama de su frius, candu agatat custus pipius, dhu sus carriga de cilixia e ghiaciu, finas a dhu sus fai morri.

Sa mamma de su soli

Nant chi siat una femmina arta e bella cun sa faci chi luxit cantu e prus de su soli, calencunu, tanti est sa luxi chi fait, creit chi portit su soli in logh’e sa faci. Is bistiris no si scerant beni poita su tropu lugori fait in manera chi no si potzant biri. Issa bessit in su groff’e su soli, in s’istadi, candu sa cadrura est tropu e totu sa genti est arretirada fendi su meigamma e candu no bessint mancu is calixetas. Chi calencunu pipiu s’attrivit a bessiri in cussas oras, mancai avvertiu de abarrai in domu, sa mamm’e su solu dhu sighit, dhu cassat e a su pipiu dhi carrigàt sa calentura arta e, aundi totu dhu tocat, dhi fait sprallacias de fogu, chi ant  abarrai  imprimias po totu vida.

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...