Dopo aver abbondantemente scritto sui rimedi popolari trattati con “brebus e pregadorias”, questa settimana iniziamo ad introdurre l’argomento “mescinas antigas”.
Il testo scritto rigorosamente inlingua sardo-campidanese è stato curato dall’esperto sinnaese di tradizioni Bruno Orrù.
Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui.
Buona lettura e serena domenica a tutti.(Luca Olla)

Fonte immagine: Web
MESCINAS ANTIGAS
A fuedhai de mescinas antigas s’agatant medas dificultadis, custu poita sunt istetias passadas a boxi de buca in buca e no s’agata nudha de iscritu e siat poita is chi sunt a conoscentzia de is mescinas e de is brebus, no iscoviant su faimentu si no feti po imparai un’atra persona a fai cussa mescina.
Algunus istudiosus nant ca custas mescinas sunt aici medas e ant durau in su tempus, po mori de s’isulamentu e de sa poboresa. Chi a custu aciungeus ca, in s’antighidadi, no nci furint dotoris e, prus pagu ancora, potecarias, est ladinu ca su populu, po podi sanai de is maladias prus comunas, depiat ricurri a s’imperu de erbas e arrescinis. Ma sigumenti, in cussus tempus si pentzàt ca sa saludi fiat una gratzia de su Celu e ca sa maladia, su prus de is bortas, beniat de su Celu po si fai pagai calencunu pecau o curpa, chi no emus iscontau, ecu ca a sa conoscentzia de is beneficius de sa natura, benint acostaus brebus e preghieras.
In sa cultura de sa terra cosa nostra, sa religioni fiat meda presenti, e, dognia parti de sa dì fiat marcada de una preghiera, siat chi fessit po arrengratziai de calencuna cosa, po pregontai calencuna cosa o po pregontai una gratzia. Ma acanta de sa religioni Cristiana esistiat una traditzioni populari, tramandada de tempus e tempus, chi si ammesturada a sa religioni de sa cresia, fendi in manera chi custa diventessit un’ammesturu de preghieras e bruscerias.
Sa matessi cosa sucediat po sa mescina e, po custu motivu, comenti esistiat e fiat tentu in consiberu su dotori, esistiant e furint tentus in consiberu Bruscius, Cogus e Cogas, Mainarxas, Meigheris, is Frabotus e aici ainnantis. E chi de una parti, su Frabotu (chi fit giai sempiri mascu), no ricurriat a bruscerias, poita s’arti cosa sua fiat cussa de preparai impiastus di erbas, de arrangiai scuadhigaduras e trociduras e de intaullai fraturas, totu is atrus, ricurriant a preghieras, bruscerias e Brebus.

Fonte immagine: Web
Su fogu de Sant’Antonio
Siguramenti is antigus no furint a conoscentzia ca custa maladia, chi beniat tzerriada puru cun su nomini Su Fogu Terra o Su Fog’e Terra, poriat essi sunfria feti de chini aiat giai passa sa “varicella” (Herpes Zoster), ma mancai no si conoscessit sa maladia e su motivu po su cali custa arribada, po sanai, si costumànt a fai algunas mescinas coment’e a is chi sighint:
Candu una persona fit pigada de su fogu terra, prima de totu is parentis bandant peri sa bidha a pediri soddhixedhus (candu fui piticu deu, m’arregordu ca circant cincu francus po su fogu terra) a iscusiu de su maladiu, finas a fai su tanti, sodhu pustis sodhu, de pori pagai una missa. Pustis, si faiat un’impiastu callenti de saba, oll’e armanu e sceti. Si poniat s’impiastu apitzus de is bulluchedhas, e si resànt is brebus: Sant’antoni miu potenti /Bosus portais su fogu ardenti / Su fogu ardenti mi eis donau / ma fei chi oi ndi bessat sanau / Salvaimidhi su corpu e sa menti / m’invocu puru a Santu Clementi / Sa Trinidadi bandu a invocai / po chi mi fetzat arreposai / Contras a s’aremigu seu sempiri in gherra / bos tiraimindi custu fogu terra. Pustis si resat su Pater, Ave, Gloria
Atra mescina si faiat preparendi s’ollu de pudda, chi si faiat scallendi su ladru de sa pudha, cust’ollu beniat postu in su corpus de su maladiu, pustis si pigàt un’arrogu de a atzraxu e una perda fogaia e, sfighendidhus a pari si faiant fradhissas chi depiant andai apitzus de s’ollu de pudha. In s’interis chi si faiat custu traballu si resànt is brebus.
S’arresfriori o Arramadìu, Su Tussi, S’Influentzia
S’arresfriori, in is pipius, beniat curau fendi affumentus de itzucuru ghetau in su fogu. Medas bortas a su tzucuru beniat aciuntu incensu, follas de prama, amenta, sentzu o arrosas.
Is mannus faiant affumentus de mamm’e caffei o buffant unu decotu de binu cun tzucuru o de acua cun scociu de arangiu. Su binu si poniat a budhiri cun su tzucuru e si lassàt arrefinai unu bellu pagu, pustis si bufàt bedhendi. Se decotu de acua e scocia de arangiu puru si preparàt fendi budhiri s’acua cun scociu de arangiu, pustis, candu fiat arrefinau, si buffàt budhendi custu puru.
Sa mescina po su tussi fiat cussa de poni su podhini a budhiri, candu fiat beni callenti, si poniat in d-una sachita e si poniat callenti callenti in is piturras de su maladiu giai crocau in su letu. Si podiat pigai puru su decotu de binu cun tzucuru. Po is pipius si faiat unu decotu de lati cu meli chi depiat essi buffau callenti.
Po si’influentzia si faiat setzi su maladiu a innantis de unu strexu de acua buddendi, in pitus de su strexu si poniat unu sedatzu prenu de follas de saucu e de lau e su maladiu, cuberendusì sa conca cun d-unu pannu, depiat arrespirai is affumentus aici otentus. Pustis si depiat crocai e beniat imbussau cun burras de lana in manera chi essit sudau meda.