Ajo’ a Fuedhai, la rubrica domenicale in lingua sardo-campidanese vi propone un nuovo racconto: “Is Fracheras”

Questa settimana vi proponiamo un nuovo racconto contenuto nella rubrica “Ajò a fuedhai” che, per il terzo anno consecutivo, l’Associazione Culturale e di Promozione Sociale “Sinnai e Dintorni” cura con la finalità di diffondere e tutelare le tradizioni e i valori storico-culturali della nostra terra.

Anche questo racconto, come tutti gli altri precedentemente proposti, appartiene alla tradizione sarda e fa parte della corposa collezione raccolta nel tempo, rivista e corretta in lingua sardo-campidanese da Bruno Orrù, esperto conoscitore sinnaese della lingua e cultura sarda. 

Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui. 
Buona lettura e serena domenica a tutti.

(Luca Olla)

Sigheus a fuedhai de is faimentus chi, antigamenti, fiant is piessignius de s’arrispetu chi su Sardu portàt a is animas de is mortus e, custu arrispetu fiat aici arrexinau chi medas faimentus sunt arribbaus finas a nosus, mancai “modernitzaus” ma sunt arribbaus. 

prendas-2014-2

Fonte immagine: web

Is Fracheras

In medas bidhas de sa Sardignia e, massimamenti in Gadoni, po sa di de is mortus si sighiat custa costumantzia:

A mesudì de su primu de ogniasanti, is campanas cumintzant a sonai s’angonia e sonànt sentz’e mai si firmai finas a ispaciai sa missa de mesudì de s’incras, su dus de ogniasanti. A custu traballu acudiant medas ominis, assumancu dexi personas chi, prima s’unu e poi s’atru, artziànt a campanili a sonai is campanas, giovunus e becius e, is chi no furint in campanili, abarrànt e coiant castangia arrustia e dha papànt acumpangendidha cun binu niedhu.

Su mengianu de su dus de ogniasanti, beniat fata sa missa in campusantu poi s animas de is mortus, pustis sa missa, su predi, bandàt de tumba in tumba po fai is sciollatzionis, chi atru no furint che una sida de preghieras. In cambiu de is sciollatzionis, is parentis de is mortus faiant un’offerta po sa cresia. Sa genti, su matessi mengianu, ndi bogànt is coronas chi teniant allogadas e dha sas poniant in is tumbas. Chini teniat sa corona de liauni pintau poniat cussa, is prus poburus faiant una corona cu sa pruinca e dhi poniant froris de paperi de dognia colori ca poita, sa pruinca, in cussu mesi no est froria.

A meigama, pustis papau, su predi, impari cun cussus chi aiant sonau is campanas, bandànt de domu in domu a circai offertas, chi poriant essi in dinai, castangia, nuxis, durcis e atras cosas, chi beniant donadas “po is animas”. In su merì de sa matessi dì si faiant is fracheras.

Duas o tres dis prima de su dus de ogniasanti, sa genti de sa bidha bandàt a su padru de sa bidha po arregoli iscraria. Is cannas de iscrarias beniant acapiaus a pari a giru de una canna de feurra, fendi fascius grussus cant’e una còscia e longus dus o tre metrus. In mesu de su fasci si poniat “canna pudescia” ca poita tent cun facilidadi. Totu su fasci beniat acapiau cun sessini o cun tzinniga. Su spagu no beniat imperau ca poita s’abruxàt luegus e su fasci si scullàt.

Una borta prontas, is piciocus de sa bidha bandànt a giru peri sa bidha cun is fracheras a codhu, pustis, a su scurigadrosciu, beniat allutu unu o prus fogaronis mannus aundi, si bandàt a  apuntai fogu a una conca de sa frachera e is piciocus, cun is fracheras allutas a codhu, depiant curri peri sa bidha sentza de ndi fai studai su fogu.

Pustis, is Fracheras, beniant postas a muntonis a muntonis e si lassànt abruxai finas a si spaciai.

Ancora, beniant cuncodradas is concas de mortu. Po fai custas si pigàt una crocoriga e si sbudiàt de car’e asuta, pustis, in su croxu chi abarràt, si fiant is istampus de is ogus, de su nasu e de sa buca e, aici fatas, si poniant in is fentanas, murus becius, mellus chi furint a su scuriu e, aintru si poniat una stearica alluta.

Su faimentu de sa bisita de su predi in campusantu, de is isciollatzionis in is tumbas, de poni coronas e froris e de donai offertas poi s animas a su preddi, cun piticas diferentzias est oguali in dognia logu. Comenti eus biu, cambianti s nominis puru. Est ladinu ca su nomini “Is animedhas” benit de su faimentu de bistiri is pipius de tzapulus e bistiris becius, po fai sa parti de is animas de is pipius mortus, aici comenti “Su Mortu” – “Su Mortu Mortu” e atrus, sunt riferius cun craresa a sa morti e a sa festa de is animas, ma poita in Sinnia naraus “Is Pannixedhas”?

Antigamenti, po sa festa de is mortus, in is famiglias chi dhu podiant fai, cuncodrànt inforradas de panis pitichedhus, a mannaria de is paninus de oi, cun sa forma de s’arenada, propriu po dhus arregalai a is pipius chi bandànt a circai offertas po is animas. Custus modhitzosedhus beniant tzerriaaus “PANIXEDHUS” e is pipius bessiant a circai is panixedhus. Pustis, sei sei, po su vitziu cosa nostra de arredhopiai su fuedhu est istetiu mudau in Pannixedhus – Pannixedhas.

feste

Fonte immagine: Web

Pubblicità

2 pensieri su “Ajo’ a Fuedhai, la rubrica domenicale in lingua sardo-campidanese vi propone un nuovo racconto: “Is Fracheras”

  1. A Mara si fiada da missa in campusantu is orozionisi in dogna tumba .is pippiusu ciccanta is pannigeddasa,cumenti fainti immoipuru da genti preparata su pani arenata a drucisi

  2. A Mara si fiada da missa in campusantu is orozionisi in dogna tumba .is pippiusu ciccanta is pannigeddasa,cumenti fainti immoipuru da genti preparata su pani arenata a drucisi

Rispondi

Inserisci i tuoi dati qui sotto o clicca su un'icona per effettuare l'accesso:

Logo di WordPress.com

Stai commentando usando il tuo account WordPress.com. Chiudi sessione /  Modifica )

Foto di Facebook

Stai commentando usando il tuo account Facebook. Chiudi sessione /  Modifica )

Connessione a %s...