Continuiamo con la seconda parte dell’argomento de “ is iscroxoxus”.
L’esperto di lingua sardo-campidanese e di tradizioni Bruno Orrù ci dona due nuovi racconti: “Su Scroxoxu in Piroddi” e “Su Scroxoxu de Arrole”.
Ricordiamo che gli interessati possono accedere gratuitamente ai contenuti dell’intera rubrica “Ajo’ a fuedhai” (racconti e lezioni di grammatica) cliccando qui.
Buona lettura e serena domenica a tutti.(Luca Olla)
Su scroxoxu in Piroddi
In sa bidha de Sinnia, tempus e tempus fait, biviat una piciochedha, urtima de seti fillus, in d-una famiglia de giorronaderis chi biviat in d-una domixedha posta acanta a su logu aundi, in is tempus passaus, dhoi fiat sa cresia de Santu Sadurru.
Una noti, sa piciochedha, aiat bisau una Jana chi dhi aiat nau ca in sa pratza de domu sua dhoi fiat unu scroxoxu beni cuau. Sa piciochedha, custu bisu, dhu aiat fatu po notis e notis de sighiu, finas a candu, bincendi sa timoria, ndi aiat fuedhau cun sa mamma e sa mamma, pustis, ndi aiat fuedhau cun su babbu.
Su babbu de sa piciochedha, beniu a isciri de su bisu, aiat pretzetau sa pipia nendidhi ca, chi essit torrau a bisai sa Jana, dhi depiat pregontai innui fiat su scroxoxu e ita faimentu depiat sighiri po dh’agatai. Aici, sa noti etotu, sa Jana si fiat torrada a presentai in su bisu e sa pipia, arregodendi su chi su babbu dhi aiat pretzetau, aiat pregontau a sa Jana comenti depiat fai po agatai su scroxoxu. Sa Jana dhi aiat nau ca su scroxoxu fiat in mesu in mesu a sa pratza de domu sua, meda in profundidadi e ca, giai chi fiat traballosu meda a nde dhu bogai, si poriat fai agiudai de su babbu e de sa mamma, peruna atra persona depiat essi posta in mesu. Dhi aiat nau ca podiat cumentzai a dhu circai a sa prima luna prena e prima de si ponni a dhu circai, depiat resai una sida de brebus chi issa etotu di aiat nau.
Aici, sighendi su chi sa Jana aiat inditau, a sa prima luna prena, nau is brebus inditaus de sa Jana, aiant cumintzau a fai fossu in mesu in mesu de sa pratza in domu intzoru. Ma pustis de oras e oras de traballu, no aiant agatau ancora nudha e giai chi furint aici stancu de no nci dha fai prus, aiant decidiu de si fai agiudai de is atrus fillus. Aici arribadas is fortzas noas, su traballu aiat torrau a pigai, ma propriu candu furint acanta de s’arrosci issus puru, sa palia aiat tocau calencuna cosa de tostau e, torrau a pigai a iscavai, aiant agatau unu imbodhicamini mannu mannu de pedhis, totu beni acapiau a corria e grai coment’e a sa furca. Coment aiant potziu, agiudendusì cun funis e taulas, ndi aiant bogau su imbodhicamini de su fossu e aiant cumintzau a segai is corrias chi furint tostadas coment’e ferru, e comenti tostadas furint is pedhis chi faiant s’imbodhicamini. Aici, pustis oras e oras de grandu trumentu, furint arrenescius a oberri s’imbodhicamini, ma, cun grandu dispresceri, aiant biu ca aintrus dhoi fiat feti unu muntoni de craboni e cinixu. Aiant cumintzau a brigai in trà de issus, ghetendu is curpas a su babbu e a sa mamma de ai postu in menti sa pipia, finas a candu, fendi memoria, si ndi furint arregodaus ca sa Jana aiat pretzetau ca su scroxoxu depiat essi circau feti de sa pipia, de su babbu e de sa mamma. Cumprendiu aundi aiant fadhiu, aiant cumintzau a torrai a turai su stampu chi aiant fatu, ghetendi, po prima, s’imbodhicamini cun su cinixue e, po mellus beffa, su cinixu, lompiu a su fundu de su stampu, si fiat mudau in sodhus de óru e pustis si fiat sparessiu po sempiri, lassendi totu sa famiglia a si mussiai is manus po su chi aiant perdiu.
De unu contu de Jaju miu Frenassiu Orrù

Fonte immagine: web
Su Scroxoxu de Arrole
In d-unu logu tzerriau Arrole, in s’Ogliasta, is pastoris de Urzulei costumànt a portai is brebeis intzoru a pasci. Una dì, unu pastori de giovona edadi, comenti fiat castiendi su tallu cosa sua pascendi in Arrole, aiat intendiu un cantu bellu e armoniosu chi lompiat de atesu. Fiat sa bosci de una giovonedha.
Su pastori aiat cumintzau a si castiai a giru po circai de cumprendi de aundi lompiat cussa bosci, ma, no biendu a nemus, si fiat torrau a setzi pentzendi di essi istesiu coglionau de su bentu.
Ma, passau pagu tempus, su pastori aiat intendiu torra sa bosci cantenti e, cust’orta, si ndi fiat strantasciau de sbotu po circai de cumprendi de aundi arribessit sa bosci, ma, mancai castiessit a a calisisiat parti, no biiat propriamenti che nudha, tupas e matas, ma nisciuna femmina o picioca. In fundu, in d-unu cucuru, dhoi fiat una domixedha sderruta, aundi de tempus e tempus no dhoi biviat nemus. Su pastori, po si ndi bogai dognia duda, aiat cumintzau a caminai e andau fiat a sa domixedha sderruta, aundi, perou, mancai essit castiau beni, no aiat agatau a nemus.
Sa domixedha teniat un’aposentu feti e in s’aposentu dhoi fiat unu telarxu prenu de napas. Girau de palas, su pastori fiat torrau a su tallu cosa sua.
S’incras, a sa matessi ora, in su matessi logu, su pastori aiat intendiu torra sa bosci cantendi e, custa borta dhi pariat ca sa bosci arribessit propriu de sa domixedha sderruta. Si fiat postu a curri po lompi drebessi a sa domu, ma, comenti sa dì prima, custa borta buru in sa domu no dhoi fiat nemus.
Inchietu e unu pagu timarosu, su pastori si fiat acostau a un’atru pastori, prus beciu de issu, chi fiat pascendi in su matessi logu e dhi aiat contau su chi dhi fiat sutzediu.
S’incras, is dus pastoris impari, si furint setzius a pagu tretu de sa domixedha, abetendi de intendi calencuna cosa, finas a candu, a sa matessi ora de is atras dis, su cantu si fiat torrau a intendi, e beniat propriamenti de sa domixedha. In pater e Fillu, is dus pastoris furint intraus a sa domuxedha, ma custa borta puru, sa sola cosa bia aintru de sa domixedha, furint is arragniolus chi si moviant in is napas chi preniant su telarxu. In pagu tempus su contu de custa boxi si fiat isprata in sa bidha de Urzulei e totu is pastoris bandànt a Arrole in sa curiosidadi de custa bosci, ma nemus aiat mai biu nudha aintru de sa domixedha.
Unu piciochedhu de noi annus puru, tali Pauledhu, bintu de sa curiosidadi, fiat andau a Arrole e, giai lompendi, aiat cumintzau a intendi custu cantu armoniosu e, fendusì acumpangiai de sa bosci, fiat lompiu a sa domixedha, aundi, cun spantu mannu e meraviglia, aiat biu ca in su telarxu dhoi fiat una bella picioca chi tessiat e cantàt, cantàt e tessiat e su telarxu fiat totu de óru. Ma, comenti sa picioca, chi seguramenti fiat una Jana, aiat biu su pipiu, aiat pinnigau su strexu e sparessia si fiat, lassendi feti unu telarxu beciu de linna e prenu de napas, e una spula chi, sentza chi si ndi fessit sapia, nde dhi fiat arruta de is manus.
Pauledhu, passau su primu assichidu, aiat arregotu sa spula e, pustis de dha ai castiada beni, si fiat postu in camminu po furriai a Urzulei, cuntentu de ai scrubetu su chi fiat sutzedendi in sa domixedha sderruta. Ma no aiat acutu a fai che pagus passus candu, totu in d-una, is arias si furint ingrussadas e aiat cumintzau a proi e a ghetai acua, comenti chi totu is arrius de su mundu fessint ghetendi acua in cussu logu. Pauledhu disisperau, aiat cumintzau a curri e, arribbau acanta de un’arriu, chi si fiat ingrussau aici meda chi pariat unu mari, aiat imbruchinau e fiat arrutu a terra. In s’arrutroxa nci aiat perdiu sa spula, sa cali, arrumbulendi, nci fiat arruta in s’arriu e si fiat isparessia. In su matessi momentu, aiat spaciau de proi, su xelu si fiat puliu , is acuas si furint arretiradas e is campus si fiant sciutaus.
Su piciochedhu, cagau de sa timoria, fiat torrau currendi a Urzulei, a domu sua e su babbu, biendidhu dhi aiat pregontau po cali motivu aiat lassau is brebeis po furriai a domu. E su pipiu dhi aiat nau “ma no ti ndi ses acatau de s’acua chi at ghetau? Fiat acanta de mi ndi pinnigai s’arriu”!
“Ma ita ses sciolloriendi” dhi aiat torrau su babbu “Sunt otu mesis chi no proit e s’arriu est isciutu”!
Su piciochedhu, intzandus, aiat contau a su babbu totu su chi fiat sutzediu e su babbu, crei no crei, aiat cumintzau a bilai sa domixedha armau de fosili, finas a candu, una bella dì, aiat intendiu sa bosci e dhi pariat puru de biri una puba aintru de sa domu e, pigau su fosili, aiat iscutu una scupetada. Sa bosci si fiat citia, ma aintru de sa domu no dhoi fiat abarrau nudha, mancu su telarxu beciu de linna.
S’omini, seguru ca in sa domu dhoi fessit unu scrixoxu, aiat pigau unu picu e, sei sei ndi aiat fulliau totu sa domu, sentza perou agatai propriamenti che nudha.
Sa bosci, de sa dì, no si fiat intendia prusus e, cun s’andai de su tempus, totus si fiant iscarescius de su contu

Fonte immagine: Web